Charles M. Atkinson Frutolf (?) the Magician «Lingua mea calamus scribae» . Mélanges offerts à madame Marie-Noël Colette par sès collègues, étudiants et amis cur. Daniel Saulnier - Katarina Livlijanic - Christelle Cazaux-Kowalski , adiuv. Susan K. Rankin - Gunilla Iversen , Solesmes, Abbaye Saint-Pierre de Solesmes 2009 =EGrég 36
(2009)
19-34
Abstract
L'A. tratta il sistema modale del tardo medioevo, descritto come la concatenazione di quarte e di quinte in relazione a un finale prestabilito. Tale sistema, che ha le sue lontane origini nel
De institutione musica di Boezio, è stato principalmente codificato - in una maniera che però si discosta dalla tradizione - da Bernone di Reichenau, il quale a sua volta si rifaceva a un anonimo autore, che si è tentato di identificare in Frutolfo di Michelsberg.
Riduci
Argomenti e indici Scheda N: 32 - 680
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-frutolf-()-the-magician/596918
*
Anna Aurast «... ex Iudaeo conversus, sed praecordialiter fidelis erat». Wie wurden Juden und ihre Religion im 12. Jahrhundert wahrgenommen? Eine Betrachtung der Werke Guiberts von Nogent und einiger seiner abendländischen Zeitgenossen Von Sarazenen und Juden, Heiden und Häretikern. Die christlich-abendländischen Vorstellungen von Andersgläubigen im Früh- und Hochmittelalter in vergleichender Perspektive cur. Norman Patric Bade - Bele Freudenberg - Anna Aurast , Bochum, Winkler 2013 pp. 189, 87-108
Abstract
L'A. esamina le rappresentazioni dei Giudei più diffuse nell'Europa cristiana del XII secolo, evidenziando soprattutto l'idea di «arcinemici» («Erzfeinden») proposta da Guiberto di Nogent, che ne sottolineava l'irremovibilità dal proprio pensiero e il conseguente, inevitabile rifiuto del cristianesimo, che risultava incomprensibile ai chierici del tempo. Nonostante il ritratto negativo, le opere di Guiberto lasciano ampio spazio al confronto e offrono una rappresentazione sfaccettata dei Giudei. L'A. esamina il lessico dei
Gesta Dei per Francos , delle
Monodiae e del
Contra iudaizantem et Iudeos con particolare riferimento al tema delle conversioni, che mostra non solo la conoscenza e il giudizio del monaco franco sull'argomento, ma anche la grande influenza che la sua opera ebbe nella cultura coeva. Ne sono prova le menzioni di cronisti quali Alberto di Aquisgrana (
Historia Hierosolymitanae expeditionis ), Cosma da Praga (
Chronicon ) e Frutolfo (
Chronica ), nonché gli anonimi
Gesta Treverorum e la prima
continuatio anonima dei
Gesta abbatum Trudonensium . (Marianna Cerno)
Riduci
Argomenti e indici Guibertus Novigentensis abbas n. 1053/1055, m. 1124/1125 ca. Gesta abbatum Trudonensium Gesta Treverorum Albertus Aquensis canonicus fl. saec. XII ante med. ,
Historia Hierosolymitanae expeditionis (De via et expeditione Ierusalem hiis usque diebus inaudita et plurimum admiranda. Sepius accensus desiderio eiusdem expeditionis et faciende orationis illic dum feruerem... ) Cosmas Pragensis n. 1045 ca., m. 21-10-1125 ,
Chronicae Bohemorum libri III Frutolfus fl. 1071, m. 17-1-1103 ,
Chronicon universale Guibertus Novigentensis abbas n. 1053/1055, m. 1124/1125 ca. ,
Contra iudaizantem et Iudeos [ca. 1109-1111; libri tres ; una cum epistola nuncupatoria Bernardo decano sanctae Suessionensis ecclesiae [ (Petitionem tuae sanctitatis biennio distuli, sed iam nunc nescio si digne paruerim... Tolerabile utcunque est, cum ab his fidei nostrae detrahitur qui eius nequaquam dogmata susceperunt... ) Guibertus Novigentensis abbas n. 1053/1055, m. 1124/1125 ca. ,
De vita sua [ca. 1114-1115; libri tres ] (Confiteor amplitudini tuae, Deus, infinitorum errorum meorum decursus... ) Guibertus Novigentensis abbas n. 1053/1055, m. 1124/1125 ca. ,
Dei gesta per Francos [ca. 1106-1111; libri VIII ; una cum epistola nuncupatoria Lysiardo Suessionensis ecclesiae episcopo ] (Cum ab amicis meis saepe suggeretur aliquibus, quare opusculum praesens proprio non insignirem no Scheda N: 37 - 1722
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/--ex-iudaeo-conversus-sed-praecordialiter-fidelis-/684161
*
Dániel Bagi Die Arpaden und Barbarossa Verwandtschaft - Freundschaft - Feindschaft. Politische Bindungen zwischen dem Reich und Ostmitteleuropa in der Zeit Friedrich Barbarossas cur. Knut Görich - Martin Wihoda , adiuv. Richard Engl - Stefan Frankl , Wien-Köln-Weimar, Böhlau 2019 pp. 350, 177-94
Abstract
Riprendere un tema molto caro alla storiografia critica come quello dei rapporti fra i sovrani ungheresi e Barbarossa nella seconda metà del XII secolo non può esimersi dal presentare uno stato della questione sulle letture di impronta nazionalistica del XX secolo, che l'A. propone infatti in apertura del saggio. Tale premessa è necessaria per apprezzare a pieno la voce diretta delle fonti del tempo: la
Chronici Hungarici compositio saeculi XIV (
Chronicon Pictum ), la continuazione del
Chronicon di Cosma realizzata dal canonico di Visegrád, il
Chronicon Hungarorum di Enrico di Mügeln, i
Gesta Hungarorum dell'anonimo Maestro, i
Gesta Friderici di Ottone e Rahewin, il
Chronicon universale di Frutolfo ed Ekkeardo di Aura, le due leggende del re Stefano d'Ungheria, gli
Annales di Vincenzo di Praga, i diplomi di Barbarossa. Inquadrando in particolare le tematiche della lotta interna per la successione al trono e la politica dei sovrani durante una delle fasi della lotta per le investiture, che mette in luce anche i rapporti critici dell'Ungheria con le regioni limitrofe dell'Austria, della Stiria e della Boemia, l'A. intende tratteggiare un quadro che, pur lontano dalla completezza manualistica, sia in ogni caso scevro dall'adesione a una delle visioni storiografiche tradizionali. (Marianna Cerno)
Riduci
Argomenti e indici Storia dei regni e delle entità politiche territoriali Chronicon Pictum Continuatio canonici Vissegradensis Fridericus I imperator n. post 1122, m. 10-6-1190 Gesta Hungarorum Stephanus Hungariae rex STORIA DELLA MEDIEVISTICA Cosmas Pragensis n. 1045 ca., m. 21-10-1125 ,
Chronicae Bohemorum libri III Ekkehardus Uraugiensis abbas v. 1101/1102, m. 23-1-1125 ,
Chronicon universale [4 recensiones] Frutolfus fl. 1071, m. 17-1-1103 ,
Chronicon universale Hartvicus episcopus saec. XI/XII ,
Vita sancti Stephani regis Hungariae (?) (Domino suo Colomanno regi... Incepturus opus, domine mi... Omne datum optimum et omne donum perfectum ... a patre luminum. Huius patris datum optimum et donum perfectum in omnes large proveniens... ) Henricus de Mügeln saec. XIV ,
Chronicon Hungarorum usque ad regem Salomonem versibus compositum [chronica Hungarorum usque ad a. 1072 composita paulo post a. 1361] (De culmine dignitatis huius seculi... O heres summi regis... ) Otto I Frisingensis episcopus n. 1111 ca., m. 22-9-1158 ,
Gesta Friderici I imperatoris (Cum sub imperatore Heinrico, qui inter reges quartus, inter imperatores tercius huius nominis invenitur... Omnium qui ante nos res gestas scripserunt haec, ut arbitror, fuit intentio virorum fortium clara facinora... ) Rahewinus Frisingensis praepositus m. 1175 ca. ,
Gesta Friderici imperatoris [continuatio operis Ottonis Frisingensis] Vincentius Pragensis canonicus v. 1158, m. post 1174 ,
Annales seu Chronicon Bohemorum
Luoghi: Austria Boemia Stiria Ungheria
Scheda N: 41 - 7588
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-die-arpaden-und-barbarossa/753506
Petronella Bange The Image of Women of the Nobility in the German Chronicles of the Tenth and Eleventh Centuries The Empress Theophano: Byzantium and the West at the Turn of the First Millennium cur. Adelbert Davids , Cambridge, Cambridge University Press 1995 pp. XVI-344, 150-68
Abstract
Vengono presi in esame Titmaro di Merseburg, Viduchindo di Corvey, Adalberto di Magdeburgo, Liutprando di Cremona, Alberto di Metz, Lamperto di Hersfeld, Vipone, Ermanno di Reichenau e Frutolfo
Riduci
Recensioni e segnalazioni
Argomenti e indici Scheda N: 20 - 6138
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-the-image-of-women-of-the-nobility-in-the-german-/337031
Beiträge zur Musik, Musiktheorie und Liturgie der Abtei Reichenau . Bericht über die Tagung Heiligenkreuz 6.-8. Dezember 1999 cur. Alexander Rausch - Walter Pass , Tutzing, H. Schneider 2001 voll. X-174 tavv. (Musica mediaevalis Europae occidentalis. Publikationen zur älteren Musikgeschichte des Institutes für Musikwissenschaft der Universität Wien und des Institutum Musices Feldkirchense 8)
Abstract
Der Band versammelt die Ergebnisse einer Tagung zu «Musik und Musiktheorie des Mittelalters im Bodenseeraum». Der Rez. erwähnt die Beiträge von M. Klaper (über die musikalischen Werke des Bern von Reichenau), M. Bernhard (zur Überlieferung und Rezeption der musiktheoretischen Traktate des Hermannus Contractus), W. Götz (über literarische Quellen der Offizien für Fortunata und Ianuarius), E. Witkowska-Zaremba (über eine glossierte Version der
Musica speculativa des Iohannes de Muris, überliefert in einer Krakauer Hs. aus dem 15. Jh.), A. Rausch (Edition zweier süddeutscher Choraltraktate des 15. Jh.), M. Hochadel (zur Beziehung zwischen dem Traktat
De mensurando monochordo des Anonymus I - auch Bern von Reichenau zugeschrieben - und dem
Breviarium Frutolfs von Michelsberg) und C. Berktold (gegen die Verwendung des Begriffs
cantus planus binatim )
Riduci
Recensioni e segnalazioni
Argomenti e indici Miscellanee Berno Augiensis abbas n. 978 ca., m. 7-6-1048 Fortunata virgo et socii Caesareae in Palestina martyres Hermannus Contractus n. 18-07-1013, m. 24-09-1054 Historia de sancta Fortunata et sociorum eius Historia de sancto Ianuario et sociorum eius Ianuarius Beneventanus episcopus et socii (Sosius, Festus, Proculus, Desiderius, Eutyches et Acutius) martyres Liturgia Musica Reichenau, Benedettini Boethius n. 480 ca., m. 524 ,
Institutio musica Frutolfus fl. 1071, m. 17-1-1103 ,
Breviarium de musica et Tonarius Iohannes de Muris n. 1290/1295, m. post 1344 ,
Musica speculativa secundum Boethium (Etsi Bestialium voluptatum per quas gustus et tactus... Quoniam musica est de sono relato ad numeros et contra ideo necessarium... )
Luoghi: Germania Reichenau
Scheda N: 26 - 13592
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/beiträge-zur-musik-musiktheorie-und-liturgie-der-a/468255
Marie Bláhová Terminologie sídlist' ve vyprávecich pramenech první ctvrtiny 12. století (La terminologia degli insediamenti nelle fonti narrative del primo quarto del sec. XII) CCHist 26
(1978)
249-78
Abstract
Precisa i concetti relativi ai diversi tipi di insediamento
... Leggi tutto Precisa i concetti relativi ai diversi tipi di insediamento nel XII secolo (
urbs ,
civitas ,
munitio ,
villa ,
oppidum , etc.). Alla base del lavoro sono le due opere cronachistiche di Cosma di Praga e di Frutolfo-Ekkeardo
Riduci
Recensioni e segnalazioni
Argomenti e indici Scheda N: 1 - 814
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-terminologie-sídlist-ve-vyprávecich-pramenech-prv/8334
Arno Borst Das mittelalterliche Zahlenkampfspiel Heidelberg, Winter 1986 pp. 553 tavv. (Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften. Philosophisch-historischen Klasse 5. Supplement)
Abstract
Der Verf. erläutert nach einem Überblick über die Geschichte der mathematischen Studien von Boethius bis Gerbert die komplizierten Regeln des auf einem Brett mit Steinen ausgetragenen Spieles, der
Rhythmomachia , das wohl seit 1030 als Erfindung eines Asilo von Würzburg nachweisbar ist; die Spielanleitung des Asilo selbst wie späterer Autoren werden analysiert und die Wirkungen im kulturellen Leben bis zum Ende des Mittelalters verfolgt. Analyse des sources, description des mss. collationnés et édition critique des textes avec un apparat à deux niveaux. Michel Huglo en «Scriptorium» 45 (1991) 114* donne la liste des mss. utilisés. Tra gli altri autori sono presi in considerazione anche Ermanno di Reichenau, Frutolfo e Odone di Tournai
Riduci
Recensioni e segnalazioni
Argomenti e indici Scheda N: 10 - 5828; 11 - 5954; 13 - 5296; 14 - 7186; 15 - 6853
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-das-mittelalterliche-zahlenkampfspiel/122934
Mireille Chazan Léon IX dans l'historiographie médiévale de l'Europe occidentale Léon IX et son temps . Actes du Colloque international organisé par l'Institut d'histoire médiévale de l'Université Marc-Bloch. Strasbourg-Eguisheim, 20-22 juin 2002 cur. Georges Bischoff - Benoît-Michel Tock , Turnhout, Brepols 2006 (ARTEM - Atelier de recherche sur les textes médiévaux 8) pp. 687, 589-621
Abstract
La figura di Leone IX è stata descritta da numerosi storici e biografi. Il saggio sintetizza le diverse posizioni, classificando le testimonianze in cinque categorie: 1) le opere che hanno fondato l'immagine del papa: Ermanno di Reichenau (
Chronicon ), l'Anonimus Haserensis, Lamperto di Hersfeld (
Annales ), Frutolfo di Michelsberg (
Chronicon ), Sigeberto di Gembloux (
Chronica ); 2) le compilazioni e gli storici che ne hanno consolidato l'immagine come precursore di Gregorio VII: Bernoldo di Costanza (
Chronicon ), Ekkeardo di Aura (
Chronicon ), l'Annalista Saxo, Teodoro (
Annales Palidenses ), Ottone di Frisinga (
Chronica ), gli
Annales Admontenses , Goffredo di Viterbo (
Pantheon ), Martino di Troppau (
Chronicon ), la
Chronica Erphurdiensis , i
Flores temporum ; 3) la storiografia locale della Lotaringia:
Translatio sancti Servatii , il
Cantatorium Sancti Huberti , i
Gesta episcoporum Tullensium , Lorenzo di Liegi (
Gesta episcoporum Virdunensium ), i
Gesta episcoporum Mettensium , gli
Acta sancti Leonis pape redatti a Saint-Arnoul di Metz e traditi dal ms. Bern, Burgerbibl., 292, i
Varia de historia et fundatione ecclesiae Sancti Arnulphi Metensis traditi dal ms. Metz, BM, 245, gli
Annales Sancti Vincentii Mettensis , il
Chronicon Sancti Clementis Mettensis ; 4) gli storici inglesi e anglonormanni: Enrico di Huntingdon (
Historia Anglorum ), Giovanni di Worcester (
Chronicon ex chronicis ), Rodolfo di Diceto (
Abreviationes chronicorum ), Ranulfo Higden (
Polichronicon ), l'
Eulogium historiarum , Guglielmo di Malmesbury (
Gesta regum Anglorum ), Orderico Vitale (
Historia ecclesiastica ); 5) gli storiografi francesi: il
Chronicon Sancti Benigni Divionensis , gli
Annales Remenses et Colonienses , Ermanno di Tournai (
Liber de restauratione Sancti Martini Tornacensis ), Roberto di Auxerre (
Chronicon ), Elinando di Froidmont (
Chronicon ), Vincenzo di Beauvais (
Speculum historiale ), Alberico delle Tre Fontane (
Chronicon ), Guglielmo di Nangis (
Chronicon ), Giovanni di San Vittore (
Memoriale historiarum ). (Roberto Gamberini)
Riduci
Argomenti e indici Leo IX papa n. 21-6-1002, m. 19-4-1054 Annales Admuntenses [aa. 1140-1250] (1140. Domnus Wernherus ex Admuntensi monacho Bruolensis abbas ordinatur... 1140. Domnus Wernherus ex Admuntensi monacho fit abbas Brulensis. Liupoldus dux Baoariae obiit, cui Heinricus frater suus successit... ) Annales Remenses et Colonienses Annales Sancti Benigni Divionensis Annales Sancti Vincentii Mettensis Chronica Erfurtensis Chronicon Sancti Clementis Mettense Chronicon Sancti Huberti Andaginensis (In pago Arduennensi quoddam castrum Ambra dicebatur, eo quod Amberlacensis fisci capud haberetur... ) Eulogium (historiarum sive temporis) Flores temporum (Mariae virginis indignus famulus ego frater Hermannus... Prima aetas duravit ab Adamo ad Nohae duo millia annorum... ) Gesta episcoporum Mettensium Gesta episcoporum Tullensium Leo IX papa Servatius Tungrensis episcopus Albericus Trium Fontium monachus m. post 25-1-1252 ,
Chronicon Annalista Saxo saec. XII ,
Chronicon Arnoldus Bergensis et Nienburgensis abbas v. 1119, m. 1166 ,
Chronicon (?) Bernoldus Constantiensis n. 1050 ca., m. 16-9-1100 ,
Chronicon Ekkehardus Uraugiensis abbas v. 1101/1102, m. 23-1-1125 ,
Chronicon universale [4 recensiones] Frutolfus fl. 1071, m. 17-1-1103 ,
Chronicon universale Gaufridus Viterbiensis n. 1125 ca., m. 1192/1202 ,
Pantheon [3 recensiones, dictae «C» (a. 1185-1187 ad Urbanum III papam ), «D» (a. 1188, imperfecta), «E» (a. 1190-1191 ad Gregorium VIII papam )] Guillelmus de Nangiaco fl. 1250-1304 ,
Chronicon [duae recensiones exstant : a) paulo post 1300 confecta ; b) post 1301 absoluta ; complures continuationes exstant, usque ad a. 1340 ] Guillelmus Malmesberiensis monachus n. 1080 ca., m. 1142/1143 ,
Gesta regum Anglorum [a. 449-1127] (Domino suo regi magnificentissimo et piissimo David ... Generis vestri amplitudo et mentis in bonis magnitudo... Generosissimae imperatrici et dominae suae Mathildi ... Regalis pietas et verae pietatis sa Helinandus Frigidi Montis monachus n. 1160 ca., m. post 1229 ,
Chronicon [a. 1211-1223, 2 recensiones ; chronicon usque ad a. 1204, 49 libri, quorum libri 19-44 deperditi ] Henricus Huntendunensis archidiaconus n. 1080/1090, m. 1155 ,
Historia Anglorum (Britannia igitur beatissima est insularum, fecunda frugibus et arboribus... Cum in omni fere litterarum studio dulce laboris lenimen... ) Hermannus Contractus n. 18-07-1013, m. 24-09-1054 ,
Chronicon de sex aetatibus mundi [ad a. 1053, epitaphium, 16 distichis elegiacis leoninis exaratum, in memoriam Hiltrudis, matris auctoris ] (Mater egenorum, spes auxiliumque suorum... Anno 42 Octaviani Augusti Caesaris... ) Hermannus Tornacensis abbas n. 1090 ca., m. 1147/1148 ,
Liber de restauratione monasterii Sancti Martini Tornacensis [a. 1142-1146/1147] (Dilectissimis dominis patribus, fratribus et filiis universis Beati Martini Tornacensi cenobii monachis, frater Herimannus... Pro dilectione, quam mihi ab infantia mea exhibuistis, pro sincera obedientia... Francorum regni sceptrum gerente Philippo, filio Henrici, filii Roberti, filii Hugonis Capeti, qui reges de stirpe incliti Karoli de regno expulit... ) Heysso Sancti Salvatoris in Haserieth praepositus fl. 1080 ca. ,
De episcopis Eichstetensibus [a. 741-1058] (?) (Flectendus hinc stilus est et ad alia quaedam, ut supra diximus, scribenda dirigendus... ) Iohannes Parisiensis, Sancti Victoris canonicus v. 1327, m. 1351 ca. ,
Memoriale historiarum Iohannes Wigorniensis m. 1140 ca. ,
Chronica chronicarum Lambertus Hersfeldensis monachus n. 1028 ca., m. post 1081 ,
Annales (Prima aetas ab Adam usque ad Noe, continens generationes X, annos vero mille DCLVI... ) Lambertus iunior fl. 1098-1106 ,
Chronicon Sancti Huberti Andaginensis (?) (In pago Arduennensi quoddam castrum Ambra dicebatur, eo quod Amberlacensis fisci capud haberetur... ) Laurentius Sancti Laurentii Leodiensis monachus saec. XII ,
Gesta episcoporum Virdunensium Martinus Oppaviensis n. 1230 ca., m. ante 23-12-1279 ,
Chronicon pontificum et imperatorum Ordericus Vitalis n. 16-2-1075, m. 1142/1143 ,
Historia ecclesiastica Otto I Frisingensis episcopus n. 1111 ca., m. 22-9-1158 ,
Chronica de duabus civitatibus (Petivit vestra imperialis maiestas a nostra parvitate, quatenus liber, qui ante aliquot annos de mutatione rerum a nobis ob nubilosa tempora conscriptum est... Gestarum rerum ab Adam protoplasto usque ad tempus nostrum seri Radulphus de Diceto n. 1120/1130, m. 22-11-1202 ,
Abbreviationes chronicorum Ranulphus Higden m. 12-3-1364 ca. ,
Polychronicon Robertus Sancti Mariani Autissiodorensis canonicus n. 1156/1157, m. 1212 ,
Chronicon Sigebertus Gemblacensis monachus n. 1030 ca., m. 5-10-1112 ,
Chronica Theodorus Palidensis monachus fl. 1182 ,
Annales Palidenses Vincentius Bellovacensis n. 1190 ca., m. 1264 ca. ,
Speculum historiale
Manoscritti
Scheda N: 29 - 2982
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-léon-ix-dans-l-historiographie-médiévale-de-l-eur/536634
Paolo Chiesa Per una storia del testo delle opere di Liutprando di Cremona nel medioevo FilMed 2
(1995)
165-91
Abstract
Viene esaminata la circolazione delle opere di Liutprando nel medioevo, collegando i dati che emergono dalle collazioni dei manoscritti con le attestazioni della tradizione indiretta e con le indicazioni dei cataloghi delle biblioteche medievali. Pressoché sconosciuta la
Legatio (di cui è noto un solo manoscritto medievale, già a Treviri, oggi perduto), la diffusione delle opere di Liutprando parte soprattutto da Frisinga, dove ha capo l'intera tradizione dell'
Historia Ottonis e della redazione più recente dell'
Antapodosis , e dove si trova l'unica copia dell'
Homelia paschalis ; estranea a Frisinga appare soltanto la redazione più antica dell'
Antapodosis , localizzata in Lotaringia e, più tardi, in Austria. L'
Antapodosis e l'
Historia Ottonis , che circolano insieme, ebbero una certa fortuna nell'XI e XII sec. nel basso Reno, dove forse erano già giunte al tempo di Adalboldo; furono utilizzate, fra gli altri, da Frutolfo, da Sigeberto e nel
Chronicon Farfense .
Riduci
Recensioni e segnalazioni
Argomenti e indici
Leggi articolo
Scheda N: 17 - 2377; 20 - 2657
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-per-una-storia-del-testo-delle-opere-di-liutprand/279555