*
Malcolm C. Barber Northern Catharism Heresy and the Persecuting Society in the Middle Ages . Essays on the Works of R.I. Moore cur. Michael Frassetto , Leiden-Boston, MA, E.J. Brill 2006 (Studies in the History of Christian Traditions 129) pp. XI-338, 115-37
Abstract
Il saggio ricostruisce la situazione del catarismo nel nord della Francia, facendo ricorso a fonti diverse: da quelle storiografiche, come gli
Annales Colonienses maximi ai resoconti dei tribunali dell'Inquisizione, a testi come il
De fide catholica di Alano di Lilla. Le ragioni dello scarso successo dell'eresia in quest'area geografica sono da individuare nelle condizioni sociali e religiose: a differenza della Linguadoca, qui mancavano sia l'appoggio di persone potenti sia una larga base di simpatia tra il popolo e la risposta repressiva delle autorità era immediata ed efficace. (Emanuela Terravecchia)
Riduci
Argomenti e indici Scheda N: 28 - 10689
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-northern-catharism/521967
*
Andrea Briechle Heinrich Herzog von Sachsen und Pfalzgraf bei Rhein. Ein welfischer Fürst an der Wende vom 12. zum 13. Jahrhundert Heidelberg, Winter 2013 pp. 343 tavv. 4 carte 7 (Heidelberger Veröffentlichungen zur Landesgeschichte und Landeskunde. Schriftenreihe des Instituts für Fränkisch-Pfälzische Geschichte und Landeskunde 16)
Abstract
Die vorliegende 2010 an der Universität Heidelberg angenommene Dissertation beschäftigt sich mit dem Leben und der Herrschaft des Heinrich von Braunschweig. In einer Einleitung skizziert die A. die Forschungssituation, ausgehend von dem durch die Forschung
De Heinrico betitelten, lateinisch-deutschen Mischgedicht zu einem Treffen zwischen Heinrich und seinem Bruder Kaiser Otto IV., das erstmals von J.G. von Eccard 1720 unter dem Titel
Fragmentum poematis in laudem Henrici comitis palatini ad Rhenum anno MCCIX decantati ab anonymo Lotharingo (Cambridge, University Library, Gg. 5.35: «Cambridger Liedersammlung») herausgegeben wurde. Das erste Kapitel zeigt die verwandtschaftliche Verhältnisse Heinrichs auf, verortet diese in der welfischen Genealogie und beschreibt die beiden von Heinrich aus unterschiedlichen Motiven eingegangenen Ehen. Besonders fokussiert hierbei die Vf. Heinrich als Sohn Heinrichs des Löwen und Mathildes von England, als Bruder König bzw. Kaiser Ottos IV. und als Onkel des ersten Herzogs von Braunschweig (-Lüneburg), nämlich Ottos d. Kind (Sohn Wilhelms von Lüneburg und Helena von Dänemark), und als Ehemann der Agnes von Staufen (? 1204; mit der er den früh [1214] verstorbenen Sohn und die beiden Töchter Irmengard und Agnes hatte) sowie der Agnes von Landsberg. Nicht unberücksichtigt bleiben Heinrichs wechselvolles Verhältnis zu seinem Bruder Otto und seine Rolle während des deutschen Thronstreits (nach anfänglicher Unterstützung wechselte Heinrich auf die Seite Philipps von Schwaben bis zu dessen Tod, um dann wieder Ottos Thronansprüche zu verfechten und schließlich dessen Erbe zu werden). Ein eigener Abschnitt wird Heinrich als Schwiegervater des Markgrafen Hermann I von Baden (Heirat mit Irmengard) und des Otto II. von Wittelsbach (Heirat mit Agnes) gewidmet. Unter dem Titel «Bilder und Inszenierungen fürstlichen Ranges» (S. 137) untersucht die A. zum einen die Bedeutung der Pfalzgrafschaft bei Rhein sowie die Titulatur, Siegel und (Reichs-) Ämter Heinrichs und zum anderen die unterschiedlichen Bilder, die von den Zeitgenossen über Heinrich propagiert wurden. Insoweit erfahren Heinrichs Rolle bei der Belagerung der Kreuzfahrerburg Toron und bei der Entstehung einiger volkssprachiger Werke (wie des deutschen «Lucidarius», des Eilhart von Oberg oder des Bligger von Steinach) besondere Erwähnung, abgesehen einmal von der Diskreditierung Heinrichs in der lateinischen Version des mittelhochdeutschen «Herzog Ernst»-Stoffes, dem
Ernestus des Odo von Magdeburg. Daran anschließend geht die Vf. ausführlich auf die Herrschaftsausübung Heinrichs in der Pfalzgrafschaft bei Rhein sowie in Sachsen ein. Ausgehend von dem Verzicht Heinrichs auf die Trierer Stadtvogtei wird für die Pfalzgrafschaft das besondere Verhältnis Heinrichs zu den Zisterziensern beleuchtet, was anhand des Zisterzienserklosters Schönau im Odenwald (das als Grablege und Memorialort für die Pfalzgrafen diente) und den ausschließlich Zisterzienserklöstern gewährten Privilegien (wie Bebenhausen, Bronnbach, Herrenalb oder Himmerod) belegt wird. Für Sachsen beschreibt die Vf. die welfischen Besitzungen sowie insb. die Beziehung Heinrichs zu den dortigen Bischöfen und den religiösen Einrichtungen wie in Braunschweig den Stiften St. Blasius und St. Cyriacus sowie dem Benediktinerkloster St. Aegidien. Hierbei werden auch die Zisterzienserklöster Riddagshausen, Mariental und Loccum, das Benediktinerkloster Homburg, das Benediktiner(-innen-)kloster Osterholz oder das Kollegiatstift St. Alexandri in Einbeck erwähnt. Einige abschließende und zusammenfassende Bemerkungen runden die Untersuchung ab. Abbildungen, ein Quellen- und Literaturverzeichnis sowie ein Register erschließen Band, der quellenmäßig u.a. auf der Auswertung der
Annales Stederburgenses des Propstes Gerhard von Steterburg, der
Chronica Slavorum des Arnold von Lübeck, des
Chronicon des Gislebert von Mons, der
Chronica regia Coloniensis , der
Annales Marbacenses , der
Historia rerum Anglicarum des Wilhelm von Newburgh, der
Chronica des Roger von Howden, der «Braunschweiger Reimchronik», des
Chronicon des Burchard von Ursberg, der
Annales Stadenses des Albert von Stade, der
Narratio de testamento et morte Ottonis IV. (verfasst wohl von Abt Friedrich von Walkenried) und der Weingartener Fortsetzung der Chronik des Honorius Augustodunensis (
Hugonis et Honorii chronicorum continuationes Weingartenses ) basiert. (Michael Bachmann)
Riduci
Argomenti e indici Storia dell'impero Annales Marbacenses Chronica regia Coloniensis Continuatio Weingartensis Henricus Bavariae et Saxoniae dux n. 1129/1130, m. 6-8-1195 Narratio de morte Ottonis IV imperatoris Nunc almus thero evvigero (Nunc almus thero evvigero assis thiernun filius... ) Otto IV imperator n. 1175/1176, m. 19-5-1218 Albertus Stadensis abbas n. saec. XII ex., m. 1256/1261 ,
Annales Stadenses Arnoldus Lubecensis abbas v. 1172, m. 27-6-1211/1214 ,
Chronica Slavorum Burchardus Urspergensis praepositus n. ante 1177, m. 1231 ca. ,
Chronicon Gerhardus II Stederburgensis praepositus sedit 1163-1209, m. 21-9-1209 ,
Chronicon Stederburgense Gislebertus Montensis n. 1140/1150, m. 1-9-1224 ,
Chronicon Hanoniense Guillelmus Neubrigensis n. 1125/1136, m. post 1198 ,
Historia rerum Anglicarum [5 libri, una cum epistola Ernaldo Rievallensi abbati dicata ] (Reverendo patri et domini Ernaldo abbati Rievalli, suus Willelmus, servorum Christi minimus, cum apparuerit princeps pastorum immarcescibilem percipere Honorius Augustodunensis presbyter et scholasticus n. 1080 ca., m. post 1153 ,
Imago mundi [ca. 1107-1152] (Mundus dicitur quasi undique motus, est enim in perpetuo motu... ) Hugo de Sancto Victore n. 1096 ca., m. 11-2-1141 ,
De tribus maximis circumstantiis gestorum (Fili sapientia thesaurus est et cor tuum archa... ) Odo Magdeburgensis clericus fl. 1205-1218 ,
Ernestus Rogerius de Hoveden m. 1201 ca. ,
Chronica
Luoghi: Bebenhausen Braunschweig Bronnbach Einbeck Herrenalb Himmerod Homburg a.d. Unstrut Loccum Mariental (Helmstedt, Bassa Sassonia) Osterholz Palatinato Renano Riddagshausen Sassonia Schönau Tibnin Trier
Manoscritti
Scheda N: 35 - 8132
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-heinrich-herzog-von-sachsen-und-pfalzgraf-bei-rhe/655542
*
Andreas Büttner Nervus rerum und Wurzel allen Übels. Die Rolle des Geldes in den Beziehungen der Päpste zu Friedrich II. Die römische Kurie und das Geld. Von der Mitte des 12. Jahrhunderts bis zum frühen 14. Jahrhundert cur. Werner Maleczek , Ostfildern, J. Thorbecke 2018 (Konstanzer Arbeitskreis für mittelalterliche Geschichte. Vorträge und Forschungen 85) pp. 623, 451-93
Abstract
L'A. esamina il ruolo del denaro nell'altalenante rapporto tra il papato e Federico II, caratterizzato dall'alternanza di momenti di sostegno e di conflittualità sia in ambito politico, sia religioso sia infine con riferimento alla crociata. L'esame su questo scorcio del XIII secolo viene condotto alla luce di fonti quali gli
Annales Ceccanenses , le lettere di Onorio III, Federico II, Innocenzo IV e Gregorio IX, il
Memoriale (cioè le lettere) di Albert Behaim, la
Chronica di Riccardo di Saint-Germain, i
Chronica maiora di Matteo Paris, la
Vita Innocentii IV di Nicola da Calvi, gli
Annales maximi Colonienses , l'
Epistola de correctione ecclesiae del domenicano Arnoldo, i
Chronica Sancti Petri Erfordensis moderna , gli
Annales Placentini Gibellini , gli
Annales Ianuae . (Marianna Cerno)
Riduci
Argomenti e indici Papato e impero, Storia del papato Annales Ceccanenses [aa. 1-1218] (Chronicon grace, latine dicitur tempus; inde cronica tempora... Anno Domini primo indictione 4. anno 42. imperii Octaviani Augusti natus est Iesus Christus... ) Annales Ianuenses Chronica regia Coloniensis Chronica Sancti Petri Erfordensis moderna Chronicon Placentinum [ab a. 1154 usque ad a. 1284] (Fredericus rex Romanorum, sagatissimus et nobilissimus hominum, volens iura imperii in Lombardia cognoscere... ) Storia delle crociate Albertus Bohemus n. 1180 ca., m. 1260 ,
Registrum epistolarum Arnoldus frater saec. XIII ,
Epistola de correctione ecclesiae Fridericus II imperator n. 26-12-1194, m. 13-12-1250 ,
Epistolae Gregorius IX papa n. 1170 ca., m. 22-8-1241 ,
Epistolae Honorius III papa sedit 1216-1227 ,
Epistolae Innocentius IV papa n. ante 1190, m. 7-12-1254 ,
Epistolae Matthaeus Parisiensis n. 1195 ca., m. 1259 ca. ,
Chronica maiora Nicolaus de Curbio v. 1247, m. ante 4-9-1273 ,
Vita Innocentii IV papae Richardus de Sancto Germano notarius n. 1165 ca., 7-5-1244 ,
Chronica Scheda N: 41 - 7343
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-nervus-rerum-und-wurzel-allen-übels-die-rolle-des/747876
*
Giles Constable Two Notes on the Anglo-Flemish Crusaders of 1147-8 Giles Constable Crusaders and Crusading in the Twelfth Century Farnham-Burlington, VT, Ashgate 2008 pp. XI-375, 301-9
Abstract
La prima parte del saggio («Conquest of Lisbon» pp. 301-6) è apparsa con il titolo
A Further Note on the Conquest of Lisbon in 1147 in
The Experience of Crusading 2 voll. Cambridge 2003 pp. 39-44; la seconda parte («Beyond Lisbon» pp. 306-9) è invece apparsa con il titolo
A Note on the Route of the Anglo-Flemish Crusaders of 1147 in «Speculum» 28 (1953) 525-6. L'A. inquadra la conquista cristiana di Lisbona del 1147 attraverso i riflessi presenti nel resoconto della translazione delle reliquie di san Vincenzo di Lisbona (BHL 8654), la
Relatio de translatione s. Vincentii martyris , e nel racconto della fondazione del monastero di san Vincenzo a Lisbona nel 1188, integrando queste notizie con quelle desunte dalle cronache volgari della conquista e dalla fonte primaria degli eventi, il
De expugnatione Lyxbonensi . Dallo spoglio risulta con chiarezza che i protagonisti dell'impresa, provenienti anche da aree estranee alla Penisola Iberica come l'Inghilterra e le Fiandre, venivano rappresentati come
milites Christi , considerando gli eventi portoghesi, specie nelle fonti locali, come perfettamente integrati allo svolgimento generale della seconda crociata. La fama dell'assedio e della conquista furono in gran parte garantiti proprio dalla partecipazione dei crociati europei, favorendo il confluire delle notizie entro scritti di differente natura, quali per esempio l'
Ystoria captionis Almarie et Turtuose di Caffaro di Caschifellone e la
Chronica regia Coloniensis . (Luca Mantelli)
Riduci
Argomenti e indici Scheda N: 31 - 10854
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-two-notes-on-the-anglo-flemish-crusaders-of-1147-/572840
*
Johanna Dale Inauguration and Liturgical Kingship in the Long Twelfth Century. Male and Female Accession Rituals in England, France and the Empire York, York Medieval Press 2019 pp. XI-292
Abstract
Lo studio indaga le cerimonie di investitura regale e imperiale in Inghilterra, Francia e Germania nel periodo 1070-1220/1230. L'A. ambisce a problematizzare l'idea, invalsa nella storiografia, che il XII secolo segni l'inizio di un processo di desacralizzazione del potere politico, quale conseguenza della lotta delle investiture e dello sviluppo di apparati legali e amministrativi via via più sofisticati e complessi. L'analisi delle fonti testuali e materiali rivela infatti che la secolarizzazione delle istituzioni coesistette a lungo con un'ideologia volta a garantire una legittimazione sacrale del potere politico, riflessa in una liturgia dell'investitura che, echeggiando modelli vetero-testamentari di regalità, assegnava al re/imperatore un ruolo trascendente nell'economia della salvezza. Accanto a fonti documentarie, giuridiche e liturgiche (soprattutto gli
ordines coronationis , oggetto dei capitoli 1-2), ampio rilievo hanno le fonti narrative, indagate tanto sul versante evenemenziale (attori, luoghi, contesti delle incoronazioni) quanto sul versante ideologico. Fra gli autori e i testi più diffusamente impiegati si trovano le cronache di Frutolfo-Eccheardo, Ruggero di Hoveden, Riccardo di Devizes e Matteo Paris; l'opera storica di Gervasio di Canterbury, Guglielmo di Malmesbury e Rodolfo de Diceto; i
Gesta Guillelmi di Guglielmo di Poitiers; i
Gesta Frederici di Ottone-Rahewin; i
Gesta Ludovici di Sugero di St.-Denis; l'
Historia Frederici di Ottone Morena; i
Gesta Normannorum ducum di Guglielmo di Jumièges, Orderico Vitale e Roberto di Torigni; l'
Historia novorum in Anglia di Edmero di Canterbury; l'
Historia Anglorum di Enrico di Huntingdon; l'
Historia Ierosolimitana di Balderico di Bourgueil; la
Chronica brevis ecclesiae S. Dionysii ad cyclos paschales ; la
Chronica regia Coloniensis ; i
Reineri Annales ; la
Chronica de Waltham ; gli
Annales Lobienses ; l'
Historia regum Francorum ab origine gentis ad annum MCCXIV ; il
De consecratione pontificum et regum . Le quattro appendici forniscono: (1) un
corpus degli
ordines coronationis disponibili per il periodo considerato, con relativo censimento dei manoscritti e delle edizioni a stampa (Cambridge, CCC, 146; Trinity Coll., B.II.10; UL, Ee.II.3; Douai, BM, 67; Dublin, Trinity Coll., 98; Köln, Dombibl., 141; London, BL, Add. 57337; Cotton Claudius A. III; Cotton Tiberius B. VIII; Cotton Vitellius A. VII; Oxford, Bodl. Libr., Rawlinson C. 400; Magdalen Coll., 226; Paris, BNF, lat. 943; Rouen, BM, Y. 7 [369]); (2) uno schedario degli incipit delle preghiere impiegate nelle cerimonie di investitura; (3) un catalogo tematico dei principali elementi rituali riscontrati negli
ordines coronationis ; (4) un breve inventario descrittivo di sigilli e
bullae , con rimando alla bibliografia di riferimento e indicazione, laddove possibile, del collegamento alla risorsa on-line. Completano il volume la bibliografia, un indice dei riferimenti biblici e un indice generale. (Vera Fravventura)
Riduci
Argomenti e indici Storia dei regni e delle entità politiche territoriali Annales Lobienses Anonymus Normannus Chronica regia Coloniensis Chronicon Sancti Dionysii in Francia breve ad cyclos paschales Chronicon Walthamense (Regnante Cnuto et Anglis imperante... ) Gervasius Cantuariensis monachus n. 1145 ca., m. 1210 ca. Guillelmus Malmesberiensis monachus n. 1080 ca., m. 1142/1143 Historia regum Francorum usque ad annum 1214 Pontificalia, Libri liturgici Radulphus de Diceto n. 1120/1130, m. 22-11-1202 Storia dell'impero Vetus Testamentum, Biblia sacra, FORTLEBEN Baldericus Burgulianus abbas n. 1046, m. 1130 ,
Historia Hierosolymitana [una cum epistola nuncupatoria ad Petrum abbatem Malleacensem] (Amor mihi silentium interdicit et in verbositatem inducit... Baldricus Burguliensium fratrum abbas... Ierusalem totius Iudee metropolim non ignobilem nec ignotam civitatem... ) Eadmerus Cantuariensis monachus n. 1055/1064, m. 1124/1130 ,
Historia novorum in Anglia (Cum praesentis aetatis viros diversis casibus subactos intueor acta praecedentium anxie investigare... Regnante in Anglia gloriosissimo rege Eadgaro et totum regnum sanctis legibus strenue gubernante, Dunstanus Cantuariorum ant Ekkehardus Uraugiensis abbas v. 1101/1102, m. 23-1-1125 ,
Chronicon universale [4 recensiones] Frutolfus fl. 1071, m. 17-1-1103 ,
Chronicon universale Guillelmus Gemeticensis monachus n. 1000 ca., m. 1070 ca. ,
Gesta Normannorum ducum Guillelmus Pictaviensis n. 1020 ca., m. post 1087 ,
Gesta Guillelmi ducis Normannorum et regis Anglorum [a. 1035-1067] Henricus Huntendunensis archidiaconus n. 1080/1090, m. 1155 ,
Historia Anglorum (Britannia igitur beatissima est insularum, fecunda frugibus et arboribus... Cum in omni fere litterarum studio dulce laboris lenimen... ) Matthaeus Parisiensis n. 1195 ca., m. 1259 ca. ,
Chronica maiora Ordericus Vitalis n. 16-2-1075, m. 1142/1143 ,
Accessiones ad Gesta Normannorum ducum Guillelmi Gemmeticensis Otto I Frisingensis episcopus n. 1111 ca., m. 22-9-1158 ,
Gesta Friderici I imperatoris (Cum sub imperatore Heinrico, qui inter reges quartus, inter imperatores tercius huius nominis invenitur... Omnium qui ante nos res gestas scripserunt haec, ut arbitror, fuit intentio virorum fortium clara facinora... ) Otto Morena n. 1100 ca., m. 1161 ca. ,
Historia Friderici I Rahewinus Frisingensis praepositus m. 1175 ca. ,
Gesta Friderici imperatoris [continuatio operis Ottonis Frisingensis] Rainerus Sancti Iacobi Leodiensis prior n. 1157 ca., m. 1230 ca. ,
Annales Sancti Iacobi [ab a. 1066 usque ad a. 1230] (1066. Obiit Albertus abbas secundus. Stephanus succedit tertius... ) Richardus Divisiensis monachus fl. saec. XII ex. ,
Chronicon de gestis Ricardi primi regis Angliae Robertus de Torineio n. 1105 ca., m. 23/24-6-1186 ,
Accessiones ad Gesta Normannorum ducum Guillelmi Gemmeticensis Rogerius de Hoveden m. 1201 ca. ,
Chronica Sugerius Sancti Dionysii Parisiensis abbas n. 1081, m. 13-1-1151 ,
Gesta Ludovici regis
Luoghi: Francia Germania Inghilterra
Manoscritti
Cambridge, Corpus Christi College, Ms. 146 (D. 3) Cambridge, Trinity College, Ms. B.2.10 (53) Cambridge, University Library, Ee.II.3 Douai, Bibliothèque Marceline Desbordes-Valmore (olim Bibliothèque Municipale), 67 Dublin, Trinity College, 98 (B.3.6) Köln, Erzbischöfliche Diözesan- und Dombibliothek, 141 (Darmst. 2136) London, British Library, Add. 57337 («Anderson Pontifical») London, British Library, Cotton Claudius A. III London, British Library, Cotton Tiberius B. VIII London, British Library, Cotton Vitellius A. VII Oxford, Bodleian Library, Rawlinson C. 400 (S.C. 12254) Oxford, Magdalen College, 226 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 943 Rouen, Bibliothèque Jacques Villon (olim Bibliothèque Municipale), Y. 7 (369) Scheda N: 41 - 7746
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-inauguration-and-liturgical-kingship-in-the-long-/745680