*
Agobard de Lyon Oeuvres I cur. Michel Rubellin , praef. Nicole Bériou , Paris, Ed. du Cerf 2016 (ISBN 978-2204108997) pp. 488 (Sources chrétiennes 583)ISBN: 978-2204108997
Abstract
Primo tomo dell'edizione con traduzione francese a fronte delle opere di Agobardo di Lione. Il lavoro di traduzione è stato realizzato collettivamente nel corso dei seminari di latino medievale tenuti a partire dal 2003 all'Université Lumière Lyon 2 e diretti da N. Bériou. I capitoli introduttivi sono stati realizzati da G. Besson, J.-P. Bouhot e M. Rubellin, le note al testo sono opera di J.-P. Bouhot, M. Rubellin e P. Mattei. Il testo critico segue l'edizione di L. Van Acker (
Agobardi Lugdunensis Opera omnia CCCM 52 (Turnhout 1981; cfr. MEL V 133; VII 92; VIII 67), con alcune modifiche alla punteggiatura e rarissime correzioni. L'edizione Van Acker è il punto di riferimento anche per quanto riguarda l'attribuzione delle opere di paternità incerta. Il volume comprende un'introduzione generale sulla biografia e le opere di Agobardo. Il testimone principale è il codice Paris, BNF, lat. 2853, datato tra IX e X secolo. Al termine dell'introduzione si trova la lista cronologica delle opere di Agobardo con le concordanze tra l'edizione Van Acker e le precedenti. Le opere edite nel volume sono divise in due parti. La prima comprende due testi accomunati dal tema della superstizione popolare: il
De grandine et tonitruis , in cui Agobardo smentisce la credenza dell'esistenza di uomini in grado di evocare la grandine e i tuoni, e il
De quorundam inlusione signorum , una lettera indirizzata a Bartolomeo di Narbona e scritta insieme a Floro e Ildegiso di Lione, in merito ad alcuni fenomeni misteriosi legati alla venerazione delle reliquie di san Firmino a Uzès. Il
De grandine è oggetto anche di uno studio linguistico, in cui si dimostra la sua origine come sermone in seguito rimaneggiato per dare vita a un piccolo trattato. Nella seconda parte del volume sono edite cinque lettere accomunate dalla tematica antisemita. Nella prima (
De baptismo mancipiorum Iudaeorum ) Agobardo si rivolge a tre consiglieri dell'imperatore Ludovico il Pio per avere direttive su quali provvedimenti prendere nei confronti degli Ebrei che non consentivano ai propri schiavi di essere battezzati. Pochi anni dopo, non avendo ricevuto risposta, sollecita gli stessi destinatari con una nuova missiva (
Contra praeceptum impium de baptismo mancipiorum Iudaeorum ). In seguito, si rivolge direttamente all'imperatore (
De insolentia Iudaeorum ) lamentandosi del comportamento dei legati imperiali, preoccupati, a suo avviso, di proteggere più gli Ebrei di Lione che i cristiani. La quarta lettera, scritta insieme a Bernardo di Vienna e Fova di Chalôn-sur-Seine (
De Iudaicis superstitionibus ) è un dossier di citazioni dalla Bibbia e dai Padri, funzionale alla dimostrazione della necessità di evitare ogni contatto con gli Ebrei. Infine, nella quinta (
De cavendo convictu et societate Iudaica ), Agobardo informa l'arcivescovo di Narbona, Nibridio, della propria decisione di proibire ai fedeli della sua diocesi la frequentazione con gli Ebrei. In coda all'edizione, viene discussa l'attribuzione di un'altra opera, la lettera
De baptizatis Hebraeis , parte della compilazione
De coertione Iudaeorum di Floro, la cui paternità agobardiana è rifiutata da Van Acker. Il quadro fornito da questi testi aiuta a ricostruire le condizioni di vita degli Ebrei all'epoca di Ludovico il Pio. In appendice il volume contiene l'edizione (a opera di J.-P. Bouhot) della lettera di Amulone, successore di Agobardo al soglio episcopale lionese, indirizzata a Tebaldo di Langres per ricevere consiglio sull'accoglienza di reliquie sospette portate da falsi monaci e deposte presso le spoglie di san Benigno a Digione, la cui venerazione era ritenuta responsabile di episodi misteriosi che avevano generato tumulti nella popolazione. L'edizione del testo è quella di E. Dümmler (MGH. Epistolae V [
Epistolae Karolini Aevi III] Berlin 1899 pp. 363-8), corretta in un solo punto in seguito alla ricollazione sul codice unico Paris, BNF, Arsenal 717. Il testo latino presenta traduzione francese a fronte. Chiudono il volume gli indici delle citazioni. (Marina Giani)
Riduci
Argomenti e indici Agobardus Lugdunensis archiepiscopus n. 769 ca., m. 6-6-840 Benignus Divione martyr saec. III Firminus Ucecensis episcopus m. 563 Ludovicus I imperator n. 778, m. 20-6-840 Agobardus Lugdunensis archiepiscopus n. 769 ca., m. 6-6-840 ,
Contra praeceptum impium de baptismo Iudaicorum mancipiorum ad Hilduinum et Walam Agobardus Lugdunensis archiepiscopus n. 769 ca., m. 6-6-840 ,
De baptismo mancipiorum Iudaeorum ad Adalhardum, Walam et Helisacharum Agobardus Lugdunensis archiepiscopus n. 769 ca., m. 6-6-840 ,
De cavendo convictu et societate Iudaica ad Nibridium Agobardus Lugdunensis archiepiscopus n. 769 ca., m. 6-6-840 ,
De grandine et tonitruis Agobardus Lugdunensis archiepiscopus n. 769 ca., m. 6-6-840 ,
De insolentia Iudaeorum ad Ludovicum Agobardus Lugdunensis archiepiscopus n. 769 ca., m. 6-6-840 ,
De Iudaicis superstitionibus et erroribus [una cum Bernardo Viennensi et Faova Cabillonensi] (Christianissimo et gloriosissimo domno nostro Hludovuico, imperatori perpetuo augusto... ) Agobardus Lugdunensis archiepiscopus n. 769 ca., m. 6-6-840 ,
De quorumdam inlusione signorum [una cum Floro Lugdunensi et Hildigiso Lugdunensi] (Reverentissimo ac dilectissimo domno et fratri Bartholomeo episcopo Agobardus, Hildigisus et Florus in domino Iesu Christo sempiternam salutem... Cognovimus sollicitam esse prudentiam vestram, quonam modo accipi debeat illud, quod in quodam loco... ) Amulo Lugdunensis archiepiscopus sedit 841-852, m. 31-3-852 ,
Epistola ad imperatorem de baptizandis Hebraeis (?) (Postquam divinae gratiae auxilio et vestrae pietatis patrocinio iuxta auctoritatem divinae legis... ) Amulo Lugdunensis archiepiscopus sedit 841-852, m. 31-3-852 ,
Epistola ad Teodeboldum Lingonensem episcopum (Reverendissimo et puro dilectionis affectu excolendo Teodboldo ecclesiae Lingonicae episcopo, Amolo humilis ecclesiae Lugdunensis episcopus in Domino Iesu Christo sempiternam salutem... Mandastis nobis per dilectum fratrem, chorepiscopum vestrum, nuper in castro Divionensi apud ecclesiam beati Benigni martyris... ) Bernardus Viennensis archiepiscopus fl. 777/778, m. 841/842 ,
Epistola ad Ludovicum imperatorem de Iudaeorum superstitionibus [una cum Agobardo Lugdunensi et Faova Cabillonensi] (Christianissimo et gloriosissimo domno nostro Hludovuico, imperatori perpetuo augusto... ) Faova Cabillonensis episcopus v. 830 ,
Epistola ad Ludovicum imperatorem de Iudaeorum superstitionibus [una cum Agobardo Lugdunensi et Bernardo Viennensi] (Christianissimo et gloriosissimo domno nostro Hludovuico, imperatori perpetuo augusto... ) Florus Lugdunensis diaconus m. 8-2-860 ,
De coertione Iudaeorum Florus Lugdunensis diaconus m. 8-2-860 ,
Epistola ad Bartholomaeum Narbonensem [una cum Agobardo Lugdunensi et Hildigiso Lugdunensi] (Reverentissimo ac dilectissimo domno et fratri Bartholomeo episcopo Agobardus, Hildigisus et Florus in domino Iesu Christo sempiternam salutem... Cognovimus sollicitam esse prudentiam vestram, quonam modo accipi debeat illud, quod in quodam loco... ) Hildigisus Lugdunensis presbyter fl. saec. IX med. ,
Epistola ad Bartholomaeum Narbonensem de quorumdam illusione signorum [a. 828-829; una cum Agobardo Lugdunensi et Floro Lugdunensi ] (Reverentissimo ac dilectissimo domno et fratri Bartholomeo episcopo Agobardus, Hildigisus et Florus in domino Iesu Christo sempiternam salutem... Cognovimus sollicitam esse prudentiam vestram, quonam modo accipi debeat illud, quod in quodam loco... )
Manoscritti
Scheda N: 38 - 118
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/oeuvres-i/702213
Bat-Sheva Albert «Adversus Iudaeos» in the Carolingian Empire Contra Iudaeos. Ancient and Medieval Polemics between Christians and Jews cur. Ora Limor - Guy Gedaliahu Stroumsa , Tübingen, Mohr 1996 (Texts and Studies in Medieval and Early Modern Judaism 10) pp. VIII-290, 119-42
Abstract
Examines anti-Jewish polemic, but also evidence of interest in the Hebrew text of the Bible and in Jewish exegesis at this period. Includes discussion of Claudius of Turin, Agobard of Lyons, Amolo of Lyons, Rabanus Maurus, Angelomus of Luxeuil and the Pseudo-Jerome
Quaestiones in librum I, II Samuelis Riduci
Recensioni e segnalazioni
Argomenti e indici Filosofia e teologia Agobardus Lugdunensis archiepiscopus n. 769 ca., m. 6-6-840 Amulo Lugdunensis archiepiscopus sedit 841-852, m. 31-3-852 Angelomus Luxoviensis monachus m. 855 ca. Biblia sacra, FORTLEBEN Claudius Taurinensis episcopus v. 811, m. 827 ca. Hieronymus Stridonius pseudo, Fortleben Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 Paralipomena, Biblia sacra, FORTLEBEN Reges, Biblia sacra, FORTLEBEN Scheda N: 20 - 4834
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-adversus-iudaeos-in-the-carolingian-empire/339862
*
Giancarlo Andenna Identità locale e identità religiosa Religiosità e civiltà. Identità delle forme religiose (secoli X-XIV) . Atti del Convegno internazionale. Brescia 9-11 settembre 2009 cur. Giancarlo Andenna , Milano, Vita e Pensiero 2011 (Vita e Pensiero Università. Storia. Ricerche) pp. XVIII-293, 207-21
Abstract
All'inizio del saggio l'A. sottolinea come l'identificazione
... Leggi tutto All'inizio del saggio l'A. sottolinea come l'identificazione dei monaci sia basata sull'abbazia di appartenenza, essendo essi vincolati a un contesto spaziale ben definito, mentre l'identificazione dei mendicanti francescani, liberi di peregrinare da un convento all'altro, sia basata su un differente criterio geografico, ossia sul luogo della loro nascita. Tale constatazione consente di introdurre una riflessione sull'importanza del contesto spaziale per definire l'identità: il fossato, il pozzo e la chiesa sono i tre elementi individuati dall'A. come caratterizzanti un luogo, un centro abitato autonomo, secondo la mentalità medievale. Si citano un atto dei primi anni dell'XI secolo relativo a un
locus del comitato di Pombia, la
Vita sancti Anselmi Lucensis e una lettera di Amulone, vescovo di Lione, per esemplificare il ruolo di questi tre elementi caratterizzanti. La coesione di una comunità e nel contempo la sua differenziazione rispetto ad altri gruppi omogenei poggiano invece sull'esercizio della carità in tutte le sue forme evangeliche e sulla devozione al santo patrono cittadino, «colui che distingueva il gruppo dagli altri gruppi e forniva un elemento di identità specifica a carattere differenziante» (p. 219). (Laura Rossi)
Riduci
Argomenti e indici Scheda N: 33 - 11589
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-identità-locale-e-identità-religiosa/614404
*
Anna Aurast Verwandte Feinde. Christliche Vorstellungen von Juden und ihrer Religion in ausgewählten erzählenden und Rechtszeugnissen des frühen Mittelalters Die Wahrnehmung anderer Religionen im früheren Mittelalter. Terminologische Probleme und methodische Ansätze cur. Anna Aurast - Hans-Werner Goetz , Berlin, LIT-Verlag 2012 (Hamburger geisteswissenschaftliche Studien zu Religion und Gesellschaft 1) pp. 208, 169-208
Abstract
La trattazione prende avvio con un breve excursus in cui si ripercorrono i momenti salienti della coesistenza fra Giudei e cristiani dall'Antichità all'alto medioevo, prima di formulare alcune precisazioni terminologiche come la distinzione fra i termini «giudeo», «ebreo» e «israelita». I vocaboli vengono valutati alla luce della letteratura scientifica sull'argomento e si riflette su alcuni aspetti della società giudaica altomedievale, prettamente religiosa per alcuni versi ma identificabile anche come una comunità etnica, nonché come una categoria professionale (i
mercatores ). L'esame procede analizzando come la teologia cristiana vedeva gli Ebrei e la conversione al giudaismo: si citano Gregorio Magno (
Homeliae in Ezechielem ), gli
Annales regni Francorum , Amalario di Metz (
Liber officialis ), Rabano Mauro (
Commentarium in Genesim ), Claudio di Torino (
Commentarium in Genesim ), Alcuino (epistola 307), Agobardo di Lione (
De insolentia Iudaeorum e
De Iudaicis superstitionibus ),
Annales Bertiniani , Amolo di Lione (epistola 42). Lo studio evidenza una rappresentazione e una percezione della comunità ebraica estremamente variegata e complessa, che potrebbe essere indagata dal solo punto di vista lessicale o anche secondo le visioni dei singoli autori. (Marianna Cerno)
Riduci
Argomenti e indici Filosofia e teologia Annales Bertiniani [aa. 741-882] Annales regni Francorum giudaica, Rapporti con le culture non latine Agobardus Lugdunensis archiepiscopus n. 769 ca., m. 6-6-840 ,
De insolentia Iudaeorum ad Ludovicum Agobardus Lugdunensis archiepiscopus n. 769 ca., m. 6-6-840 ,
De Iudaicis superstitionibus et erroribus [una cum Bernardo Viennensi et Faova Cabillonensi] (Christianissimo et gloriosissimo domno nostro Hludovuico, imperatori perpetuo augusto... ) Alcuinus n. 730/735, m. 19-5-804 ,
Epistolae Amalarius Symphosius, Mettensis chorepiscopus n. 775 ca., m. 850/853 ,
Liber officialis Amulo Lugdunensis archiepiscopus sedit 841-852, m. 31-3-852 ,
Liber contra Iudaeos ad Carolum regem (?) (Detestanda Iudaeorum perfidia et eorum inter Christianos conversatio quantum sit noxia fidelibus et ecclesiarum doctoribus periculosa... ) Bernardus Viennensis archiepiscopus fl. 777/778, m. 841/842 ,
Epistola ad Ludovicum imperatorem de Iudaeorum superstitionibus [una cum Agobardo Lugdunensi et Faova Cabillonensi] (Christianissimo et gloriosissimo domno nostro Hludovuico, imperatori perpetuo augusto... ) Claudius Taurinensis episcopus v. 811, m. 827 ca. ,
Commentarii in Genesim in tres libros distributi [a. 811] Faova Cabillonensis episcopus v. 830 ,
Epistola ad Ludovicum imperatorem de Iudaeorum superstitionibus [una cum Agobardo Lugdunensi et Bernardo Viennensi] (Christianissimo et gloriosissimo domno nostro Hludovuico, imperatori perpetuo augusto... ) Gregorius I papa n. 540 ca., m. 604 ,
Homiliae in Hiezechihelem Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
Commentarium in Genesim [una cum epistola praefatoria ad Frechulfum ] (Magnorum virorum conamen antiquitus fuit, ut invicem scribendo sua provocarent studia et exercerent ingenia... In principio creavit - Plurima super rerum natura Graecorum philosophi disputarunt. Sed nullus apud eos sermo fixus habetur et stabilis, priore semper a sequente deiecto... ) Scheda N: 34 - 4691
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-verwandte-feinde-christliche-vorstellungen-von-ju/629946
*
Bernhard Blumenkranz Juifs et chrétiens dans le monde occidental, 430-1096 praef. Gilbert Dahan , Paris-Louvain, Peeters 2006 pp. XIV-440 (Collection de la «Revue des études juives» 41)
Abstract
Riedizione del volume pubblicato nel 1960 a Parigi come secondo numero della collana «Etudes juives». Nato come tesi di dottorato dell'A., condotta sotto la direzione di H.-I. Marrou, lo studio si caratterizza per l'esigenza di distinguere i fondamenti della storia dei rapporti giudeo-cristiani nel passaggio dall'epoca patristica all'alto medioevo. Come segnalato anche dal prefatore il volume si distingue per un'ammirevole rinuncia a una visione «larmoyante» della storia degli Ebrei in Europa, nel tentativo di cogliere tutte le sfumature di un rapporto complesso e fortemente stratificato. Il volume si articola in quattro grandi parti che racchiudono i numerosi temi che compongono la questione: la fase costruttiva dei rapporti che implicava l'integrazione della comunità nella vita economica (soprattutto cittadina), gli scambi intellettuali e un parziale sincretismo religioso («Les rapports de bon voisinage», pp. 1-64); l'impatto con la vocazione missionaria cristiana e le profonde differenze esistenti con quella giudaica («La concurrence missionnaire», pp. 65-211); gli esordi e gli sviluppi della polemica giudeo-cristiana attraverso l'evoluzione dell'esegesi biblica e l'analisi delle fonti letterarie («La polémique judéo-chrétienne», pp. 213-89); gli sviluppi delle condizioni giuridiche ebraiche e i loro riflessi nelle manifestazioni sociali ed economiche («La déchéance légale», pp. 291-371). Tra gli scritti polemici indagati si ricordano la
Disputatio Iudaei cum christiano di Gilberto Crispino, il
Liber contra Iudaeos ad Carolum regem di Amolone di Lione, il
De insolentia Iudaeorum ad Ludovicum di Agobardo di Lione, le
Epistolae di Alvaro di Cordoba, l'
Antilogus contra Iudaeos di Pier Damiani, l'anonima
De altercatione Ecclesiae et Synagogae , il
De virginitate perpetua di Ildefonso di Toledo, il
De comprobatione aetatis sextae di Giuliano di Toledo, il
De fide catholica contra Iudaeos e il
Liber testimoniorum contra Iudaeos di Isidoro di Siviglia. (Silvia Agnoletti)
Riduci
Argomenti e indici giudaica, Rapporti con le culture non latine De altercatione Ecclesiae et Synagogae dialogus (Vox aecclesiae: Te, sinagoga, que magno regi olim electa fueras et dilecta... ) Agobardus Lugdunensis archiepiscopus n. 769 ca., m. 6-6-840 ,
De insolentia Iudaeorum ad Ludovicum Amulo Lugdunensis archiepiscopus sedit 841-852, m. 31-3-852 ,
Liber contra Iudaeos ad Carolum regem (?) (Detestanda Iudaeorum perfidia et eorum inter Christianos conversatio quantum sit noxia fidelibus et ecclesiarum doctoribus periculosa... ) Gilbertus Crispinus n. 1045 ca., m. 6-12-1117 ,
Disputatio Iudaei cum Christiano Ildephonsus Toletanus archiepiscopus v. 657, m. 23-1-667 ,
De virginitate perpetua beatae Mariae (Deus, lumen verum qui illuminas... ) Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
De fide catholica contra Iudaeos [ad Florentinam sororem suam libri duo] (Iudaei nefaria incredulitate Christum Dei filium abnegantes... ) Iulianus Toletanus archiepiscopus n. 642, m. 6-3-690 ,
De comprobatione aetatis sextae (Accedam ad te, Domine... Peritorum mos est iste medicorum... Nascentis fidem ecclesiae... ) Paulus Albarus Cordubensis n. 800 ca., m. 861 ,
Epistolae Petrus Damiani n. 1007, m. 22/23-2-1072 ,
Epistolae
Scheda N: 29 - 11129
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-juifs-et-chrétiens-dans-le-monde-occidental-430-1/540819
*
Bernhard Blumenkranz Les auteurs chrétiens latins du Moyen Age sur les juifs et le judaïsme praef. Gilbert Dahan , Paris-Leuven-Dudley, MA, Peeters 20072 pp. VIII-304 (Collection de la «Revue des études juives» 43)
Abstract
Nella parte introduttiva l'A. individua nel movimento crociato, originatosi alla fine dell'XI sec., un momento di svolta della storia delle comunità ebraiche medievali europee, giustificando così i margini cronologici che ha imposto alla sua raccolta, limitata agli autori occidentali che scrissero in lingua latina tra il V sec. e il 1117. Centrata soprattutto su pamphlets antigiudaici e testi controversistici, sono presi in esame anche gli accenni occasionali al mondo ebraico medievale contenuti in testi di diverso genere, escludendo le opere di diritto canonico. Gli autori, presentati seguendo un criterio cronologico e ricordando le differenti opere che riportano informazioni o commenti sulle comunità giudaiche, sono ordinati per schede. Si segnalano gli indici delle citazioni bibliche e degli autori (pp. 289-99). (Silvia Agnoletti)
Riduci
Argomenti e indici Filosofia e teologia Adalbertus (Vojtechus) Pragensis episcopus n. ca. 956, m. 23-4-997 Amandus Traiectensis episcopus n. 600 ca., m. 6-2-676/684 Annales Quedlinburgenses Annales regni Francorum Anonymus Valesianus II (Igitur imperante Zenone Augusto Constantinopoli, superveniens Nepos patricius) Anskarius (Anscharius, Ansgarius) Hammaburgensis et Bremensis archiepiscopus . ca. 801, m. 3-2-865 Caesarius Arelatensis episcopus n. 470 ca., m. 27-8-542 Chronicon Albeldense (Omnis mundus discribtus est a viris sapientissimis, id est, Nicodos, Didim[i]co, Teudoto et Policlito tempore Iulii Cesaris... ) Collectanea (Dic mihi, quaeso, quae est illa mulier quae innumeris filiis ubera porrigit, quae quantum sueta fuerit, tantum inundat?... ) Columba (al. Columbanus) Hiiensis abbas n. 521, m. 597 Eclogae de ordine Romano et de quattuor orationibus in missa Emmerammus in Baioaria episcopus et martyr VII-VIII saec. Ferreolus tribunus Viennae in Gallia mart. Geraldus Auriliacensis comes m. 13-10-909 Germanus Parisiensis episcopus m. 576 Gesta Dagoberti I Francorum regis Hieremias, Lamentationes, Baruch, Biblia sacra, FORTLEBEN Itinerarium Antonini Placentini Liber pontificalis Marcellinus presbyter, Petrus diaconus et socii Romae martyres Matthaeus, Biblia sacra, FORTLEBEN Romualdus abbas fundator OSBCam m. 1027 Sulpitius Pius Bituricensis episcopus m. 646 Theophilus Adanensis ecclesiae vicedominus saec. VI Wamba Visigothorum rex regnavit 672-680, m. 688 Wilfridus Eboracensis episcopus n. 634 ca., m. 709 Zosimus Syracusanus ep. Adam Bremensis m. 1081/1085 ,
Gesta Hammaburgensis ecclesiae pontificum Adamnanus Hiiensis abbas n. 623/624, m. 23-9-704 ,
De locis sanctis Adamnanus Hiiensis abbas n. 623/624, m. 23-9-704 ,
Vita sancti Columbae Ademarus Cabannensis monachus n. 988 ca., m. 1034 ,
Chronicon [ab originibus Francorum ad a. 1028] Ademarus Cabannensis monachus n. 988 ca., m. 1034 ,
Commemoratio abbatum Lemovicensium basilicae sancti Martialis apostoli [una cum continuationibus] Ado Viennensis archiepiscopus n. 800 ca., m. 16-12-875 ,
Chronicon Ado Viennensis archiepiscopus n. 800 ca., m. 16-12-875 ,
Martyrologium [tres recensiones] Adso Dervensis abbas n. 910/915, m. 992 ,
De ortu et tempore Antichristi ad Gerbergam reginam epistola Adso Dervensis abbas n. 910/915, m. 992 ,
Vita et miracula sancti Mansueti Tullensis episcopi Agnellus qui et Andreas Ravennas presbyter n. 800/805, m. post 846 ,
Liber pontificalis ecclesiae Ravennatis (Almus apostolus et solidus princeps aliorum, / Quem sanctis monitis discipulum docuit... Gratias vobis necesse est agere Deo Patri et Filio eius simulque spiritui sancto, trinae maiestati, unicae potestati, quod me pollutis labiis reclusit... In patris natique et sancti nomine flatus! / Cum certum propter secli indicium studuissent... Poeta: fortuitu quondam venisse presbiterorum / Turba Ravennatum simul, inter quos fuit unus... ) Agobardus Lugdunensis archiepiscopus n. 769 ca., m. 6-6-840 ,
Adversus legem Gundobadi Agobardus Lugdunensis archiepiscopus n. 769 ca., m. 6-6-840 ,
De insolentia Iudaeorum ad Ludovicum Aileranus Sapiens m. 665 ca. ,
Interpretatio mystica progenitorum domini Iesu Christi (et Moralis explanatio eorumdem nominum) Aimoinus Floriacensis monachus n. 965 ca., m. post 1008 ,
Res gestae gentis sive regum Francorum Alcuinus n. 730/735, m. 19-5-804 ,
Adversus Felicem Urgellitanum episcopum Alcuinus n. 730/735, m. 19-5-804 ,
Epistolae Alcuinus n. 730/735, m. 19-5-804 ,
Quaestiones in Genesim ad litteram per interrogationes et responsiones Alcuinus pseudo ,
De divinis officiis (Sacratissima huius diei Nativitas ideo dicitur... ) Alexander II papa sedit 1061-1073, m. 21-4-1073 ,
Epistolae Alpertus Mettensis monachus fl. 1005-1021/1025 ,
De diversitate temporum (Frater Immo causa amoris ad me venit... Apud Germanos qui circa Rhenum incolunt duo ditissimi, Wicmannus et Baldericus, summis opibus inter se de potentatu contendebant... ) Amalarius Symphosius, Mettensis chorepiscopus n. 775 ca., m. 850/853 ,
De ordine antiphonarii Amalarius Symphosius, Mettensis chorepiscopus n. 775 ca., m. 850/853 ,
Eclogae de ordine Romano et de quattuor orationibus in missa (?) Amulo Lugdunensis archiepiscopus sedit 841-852, m. 31-3-852 ,
Liber contra Iudaeos ad Carolum regem (?) (Detestanda Iudaeorum perfidia et eorum inter Christianos conversatio quantum sit noxia fidelibus et ecclesiarum doctoribus periculosa... ) Angelomus Luxoviensis monachus m. 855 ca. ,
Enarrationes in libros Regum Anselmus Sancti Lamberti Leodiensis canonicus n. 1005 ca., m. 1056 ,
Gesta episcoporum Tungrensium, Traiectensium et Leodiensium Arnoldus Sancti Emmerammi praepositus fl. 1035 ,
Historia sancti Emmerami (Emmeramme, tuis... Dno Burchardo ... non ego solus... Igitur martyris Christi... Humanis rebus... Vivunt merita... Inter cetera mysteriorum... ) Atto Vercellensis episcopus n. 885 ca., m. ante 964 ,
Expositio in epistolas Paulinas Aurasius Toletanus episcopus sedit 603-615 ca. ,
Epistola ad Froganem Toleti comitem [Epistola Wisigothica 20] (Cognosce te, propter quod ecclesiam Dei non solum verberasti... ) Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
Commentarius in Parabolas Salomonis Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
De locis sanctis [retractatio ex opere Adamnani] (Descripsi breviter finesque situsque locorum... ) Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
Epistola ad Pleguinam de aetatibus saeculi Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
Explanatio Apocalypsis (Exul ab humano dum pellitur orbe Iohannes... ) Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
Homeliarum evangelii libri II Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
In Acta apostolorum expositio Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
In Cantica canticorum allegorica expositio Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
In Ezram et Neemiam prophetas allegorica expositio Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
In libros Regum quaestiones XXX Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
In librum beati patris Tobiae allegorica expositio Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
In Lucae evangelium expositio Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 ,
In Marci evangelium expositio Beda Venerabilis pseudo ,
Collectanea (Dic mihi, quaeso, quae est illa mulier quae innumeris filiis ubera porrigit, quae quantum sueta fuerit, tantum inundat?... ) Beda Venerabilis pseudo ,
Expositio in Matthaei evangelium Berno Augiensis abbas n. 978 ca., m. 7-6-1048 ,
De quibusdam rebus ad Missae officium pertinentibus Berno Augiensis abbas n. 978 ca., m. 7-6-1048 ,
De varia psalmorum atque cantuum modulatione (?) Bernoldus Constantiensis n. 1050 ca., m. 16-9-1100 ,
Apologeticae rationes contra scismaticorum obiectiones [a. 1086] Bernoldus Constantiensis n. 1050 ca., m. 16-9-1100 ,
Chronicon Braulio Caesaraugustanus episcopus sedit 631-651 ,
Confessio (In nomine domini nostri Iesu Christi, sacratissimo concilio universali, quod anno presenti in ecclesia sancte Leocadie martiris, in pretorio Toletano, convenit... Quoniam manifesta prevaricatio et omnibus nota nostra perfidia patuit adque ipsi Braulio Caesaraugustanus episcopus sedit 631-651 ,
Epistolae [44] Bruno Herbipolensis episcopus sedit 1034-1045, m. 27-5-1045 ,
Expositio Psalmorum Caesarius Arelatensis episcopus n. 470 ca., m. 27-8-542 ,
Sermones [238] Candidus Fuldensis monachus v. 802 ca., m. 845 ,
De passione Domini Cassiodorus Senator n. 485 ca., m. 580/585 ca. ,
Expositio Psalmorum Cassiodorus Senator n. 485 ca., m. 580/585 ca. ,
Historia ecclesiastica tripartita [opus Socratis, Sozomeni et Theodoreti; translatio ex graeco] Cassiodorus Senator n. 485 ca., m. 580/585 ca. ,
Variae Christianus Stabulensis monachus m. 880 ca. ,
Commentarium in Matthaeum Claudius Taurinensis episcopus v. 811, m. 827 ca. ,
Commentarii in Genesim in tres libros distributi [a. 811] Claudius Taurinensis episcopus v. 811, m. 827 ca. ,
De sex aetatibus Claudius Taurinensis episcopus v. 811, m. 827 ca. ,
Expositio in epistolam ad Galatas [a. 812-816] Cosmas Pragensis n. 1045 ca., m. 21-10-1125 ,
Chronicae Bohemorum libri III Cyprianus Telonensis v. 517, m. 546 ,
Vitae sancti Caesarii episcopi Arelatensis liber primus [a. 542/549; una cum Firmino et Viventio episcopis] (Quia, rev. nobis v. Caesaria, cum choro sodalium... S. ac bb. Caesarius Arelatensis ep. Cabillonensis territorii fertur indigena... ) Dhuoda v. 824-841 ,
Liber manualis Einhardus n. 770 ca., m. 14-3-840 ,
Epistolae [63] Einhardus n. 770 ca., m. 14-3-840 ,
Translatio et miracula sanctorum Marcellini et Petri (Veris veri Dei cultoribus... Qui vitas et facta iustorum... Cum adhuc in palatio positus... ) Elipandus Toletanus archiepiscopus n. 716/717, m. 800 ca. ,
Epistola ad Felicem episcopum Urgellensem (Domino Felice, sciente vos reddo quia, exeunte Iulio, vestro scripto accepi et, exeunte Augusto, vobis item scripsi... ) Etherius Oxomensis episcopus n. saec. VIII med., sedit 785 ,
Adversus Elipandum libri duo [opus conscriptum una cum Beato Liebanensi] Eulogius Cordubensis presbyter n. 800 ca., m. 11-3-859 ,
Memoriale sanctorum [ca. 851-857; libri tres; epistola comitatoria ad Albarum] Flodoardus Remensis canonicus n. 893/894, m. 966 ,
De triumphis Christi Flodoardus Remensis canonicus n. 893/894, m. 966 ,
Historia ecclesiae Remensis (Domino venerabili et in Christi karitate admodum diligibili, praeclaro presuli R. Flodoardus, tantae benignitatis famulus... Creberrimis admonitionum vestrarum stimulis instigatus, discusso tandem desidiae pigritantis torpore. Florus Lugdunensis diaconus m. 8-2-860 ,
Opusculum de actione missarum Freculphus Lexoviensis episcopus v. 825 ca., m. 852/853 ,
Historiarum libri XII Fredegarius saec. VII ,
Chronicon Frithegodus Cantuariensis monachus fl. saec. X post med. ,
Breviloquium vitae beati Wilfridi Fulbertus Carnotensis episcopus n. 960 ca., m. 10-4-1028 ,
Sermones ad populum [9] (?) Gaudentius Gnesensis archiepiscopus n. 960/970, m. 1006/1022 ,
Sancti Adalberti Pragensis episcopi et martyris vita prior (?) (Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis ferocibusque viris, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam nomine dicunt... ) Gerbertus Aureliacensis scholasticus pseudo ,
Vita prior sancti Adalberti Pragensis (Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis ferocibusque viris, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, quem incole Sclavoniam nomine dicunt... ) Gezo Dertonensis abbas fl. saec. X med. ,
De corpore et sanguine Christi (Decreveram quidem olim, fratres carissimi, gravisssimorum michi conscius delictorum patriam parentesque relinquere... I. Quod humana infirmitas non facile debeat... Convivas epuli mundus Deus esse superni... Regis adire sacrae qui vis solemnia mensae... Vetat beatus Apostolus Timotheo discipulo genealogiae eloquia... ) Gilbertus Crispinus n. 1045 ca., m. 6-12-1117 ,
Disputatio Iudaei cum Christiano Gregorius I papa n. 540 ca., m. 604 ,
Dialogorum libri IV Gregorius I papa n. 540 ca., m. 604 ,
Homiliae in Hiezechihelem Gregorius I papa n. 540 ca., m. 604 ,
Moralia in Iob Gregorius I papa n. 540 ca., m. 604 ,
Registrum epistolarum Gregorius Turonensis episcopus n. 30-11-538/539, m. 594 ca. ,
Decem libri historiarum Gregorius Turonensis episcopus n. 30-11-538/539, m. 594 ca. ,
Libri VIII miraculorum [comprehenduntur: Liber in gloria martyrum, Liber de passione et virtutibus sancti Iuliani martyris, Libri I-IV de virtutibus sancti Martini episcopi, Liber vitae patrum, Liber in gloria confessorum ] Gregorius VII papa n. 1025/1030, m. 25-5-1085 ,
Registrum litterarum Hadrianus I papa sedit 772-795 ,
Epistolae Haimo Autissiodorensis monachus m. 865/866 ,
Expositio in Apocalypsin beati Iohannis (Apocalypsis Iesu Christi (Ap. 1, 1). Planior esset sensus, si dixisset adiuncto verbo... Legimus in ecclesiastica historia beatum Ioannem a Domitiano impiissimo... ) Haimo Autissiodorensis monachus m. 865/866 ,
Expositio in epistolas Pauli (A Corintho civitate metropoli Achaiae regionis scripsit apostolus Paulus Romanis... Epistola graeco vocabulo, latine dicitur supermissa vel addita... De nomine apostoli iam superius dictum est: sed quarendum... ) Haimo Autissiodorensis monachus m. 865/866 ,
Homiliarium (In illo tempore cum appropinquasset Ihesus (Matth. 21,1-9). Non solum opera et virtutes quas Dominus fecit plena sunt mysteriis... ) Herigerus Lobiensis abbas n. 940 ca., m. 31-10-1007 ,
Gesta episcoporum Tungrensium, Traiectensium et Leodiensium (Omnis antiquitas, ut ait oratorum maximus, quo proprius aberat... Deus summe bonus, cuius divina ex aeterno natura regnat... ) Hermannus Contractus n. 18-07-1013, m. 24-09-1054 ,
Chronicon de sex aetatibus mundi [ad a. 1053, epitaphium, 16 distichis elegiacis leoninis exaratum, in memoriam Hiltrudis, matris auctoris ] (Mater egenorum, spes auxiliumque suorum... Anno 42 Octaviani Augusti Caesaris... ) Hincmarus Remensis archiepiscopus n. 806 ca., m. 21-12-882 ,
De praedestinatione Dei et libero arbitrio [a. 859-860] (Domino glorioso regi Carolo Hincmarus nomine non merito Rhemorum episcopus ... Deo gratias agimus qui cor vestrum ad amorem... Omnes in quorum manus hoc laboris nostri opusculum venerit... Domino glorioso regi Carolo Hincmarus nomine non merito Rhemorum episcopus ... Nuper elapso mense iunio per indictionem... Nunc iam dicendum censuimus quando et ubi et qua occasione... ) Hincmarus Remensis archiepiscopus n. 806 ca., m. 21-12-882 ,
Epistolae Hincmarus Remensis archiepiscopus n. 806 ca., m. 21-12-882 ,
Opusculum LV capitulorum adversus Hincmarum Laudunensem (Iste pitatiolus plane depromit et apte... Hoc tibi de titulo, iuvenis Hincmare sacerdos... Nuper, quando transacto tempore, sicut tibi et aliis multis est cognitum... Caeterum causa de ipsa capella, de qua mihi mandasti... ) Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
Commentarium in Deuteronomium [una cum epistola praefatoria ad Frechulfum ] (Decursis igitur, tuis parendo praeceptis, prioribus libris legis, novissime ad Deuteronomium Moysi considerandum perveni... Haec sunt verba - Principium ergo istius libri quodammodo titulus videtur esse atque index totius operis, quia personam indicat factoris et opus factum... ) Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
Commentarium in Exodum [una cum epistola praefatoria ad Frechulfum ] (Inter ceteras scripturas, quas Pentatheucus legis continet, merito liber Exodi eminet... Haec sunt nomina - Quid ergo isti undecim filii Iacob, qui ingressi sunt cum eo in Aegyptum, sive magis duodecim, addito videlicet Ioseph, significant, nisi apostolorum ordinem... ) Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
Commentarium in Ezechielem [una cum epistolis praefatoriis Hlotarii ad Hrabanum et Hrabani ad Hlotarium ] (Quantum vos animi mei intentio diligat, Deus testis est; quia et hic vobis semper prospera adesse, et in futura vita aeterna bona succedere desidero... Et factum est - (Gregorius:) Usus propheticae locutionis est, ut prius personam, tempus locumque describat, et postmodum mysteria dicere prophetiae incipiat... ) Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
Commentarium in Genesim [una cum epistola praefatoria ad Frechulfum ] (Magnorum virorum conamen antiquitus fuit, ut invicem scribendo sua provocarent studia et exercerent ingenia... In principio creavit - Plurima super rerum natura Graecorum philosophi disputarunt. Sed nullus apud eos sermo fixus habetur et stabilis, priore semper a sequente deiecto... ) Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
Commentarium in Hieremiam et Lamentationes [una cum epistola praefatoria ad Lotharium I imperatorem ] (Post commentariolos, quos mea parvitas in Eptaticum et in libros Regum atque in Paralipomenon edidit... Verba Ieremiae - (Hieronymus:) Ceteri prophetae, ut Isaias, Osee, Ioel, fuerunt ante captivitatem decem tribuum Israel... ) Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
Commentarium in Leviticum [una cum epistola praefatoria ad Frechulfum ] (Arduum opus et ultra proprias vires me aggredi iam pridem iussisti, ut quinque libros Mosaicae legis, quos Hebraei Torach appellant, sensu spiritali tibi per ordinem exponerem... Vocavit autem - (Hesychius:) Quod non diligat Deus sacrificia ea, quae de sacrificiis Iudaeis praeceperit, demonstrat Isaias, dicens (Is 1, 10): Quo mihi multitudinem victimarum vestrarum... ) Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
Commentarium in libros Regum [una cum epistola praefatoria ad Hilduinum abbatem et sacri palatii archicapellanum ] (Cum venerationem tuam, sancte pater, ubique excellentem sentiamus, et pluribus profectuosam esse compertum habeamus... Fuit vir unus - Dicamus primum de generatione prophetae secundum historiam, ut postea continuatim allegoriam eius inseramus... ) Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
Commentarium in librum Esther [una cum epistolis praefatoriis ad Iudith et Ermengardam ] (Liber Esther, quem Hebraei inter hagiographa annumerant, multipliciter Christi et ecclesiae sacramenta in mysterio continet... Memor clementiae vestrae et mansuetudinis, qua me praeterito tempore in Mogontiaco oppido indignum suscepistis... In diebus Assueri - Historiam Esther non solum divini libri, sed et Iosephi Antiquitatum continent, licet in aliquibus historica narratione differant... ) Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
Commentarium in librum Iosuae [una cum epistola praefatoria ad Fridurichum episcopum ] (Studium tuum ac diligentiam in sacrarum Scripturarum meditatione plures, qui sanctitatem tuam noverunt, laudant... Et factum est - Donavit Deus nomen, quod est super omne nomen (Philipp 2, 9) Domino et salvatori nostro Iesu Christo... ) Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
Commentarium in librum Iudicum et Ruth [una cum epistola praefatoria ad Humbertum episcopum ] (Acceptis litteris sanctitatis tuae, quas ad parvitatem meam dirigere voluisti, valde gavisus sum... Post mortem Iosue - In fine libri Iesu Nave breviter narrator porrexit historiam, quousque filii Israel ad colendos deos alienos declinaverunt... ) Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
Commentarium in librum Paralipomenon [una cum epistola praefatoria ad Ludovicum Germanicum ] (Adam, Seth - Decimus ab Adam Noe fuit, sicut in libro Geneseos manifeste ostensum est, et in capite Paralipomenon similiter emicat... Cum saepius i Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
Commentarium in Matthaeum [una cum epistola praefatoria ad Haistulfum archiepiscopum ] (Expositionem scripturus in evangelium beati Matthaei, opportunum esse iudicavi ... Liber generationis - (Augustinus:) Quo exordio suo satis ostendit, gen Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
Commentarium in Numeros [una cum epistola praefatoria ad Frechulfum ] (Numerorum librum multiplicibus mysteriorum obscuritatibus involutum sanctorum patrum sententiae produnt... Locutusque est Dominus - Iuxta finem Exodi, ubi de erectione tabernaculi narratur, ita scriptum est (Exod 40, 15): Igitur mense primo anni secundi... ) Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
De computo [una cum epistola praefatoria ad Marcharium ] (Quia te, venerande praeceptor, saepius audivi de numeris disputantem... Legimus scriptum in Proverbiis: «Melior est sapientia cunctis preciosissimis»... ) Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
De institutione clericorum [una cum epistola praefatoria ad Haistulfum archiepiscopum ] (Ecclesia ergo Dei catholica, quae per totum orbem dilatata diffunditur... Cum te, sancte pater, pro merito summe pietatis plurimi venerentur... ) Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
De rerum naturis [una cum epistolis praefatoriis ad Hemmonem episcopum et Ludovicum Germanicum ] (Memor boni studii tui, sancte Pater, quod habuisti in puerili atque iuvenili aetate... Audita bona opinione vestra, quae praedicatur per totas Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
In honorem sanctae crucis [una cum epistola praefatoria ad Hattonem ] (Sedis apostolicae princeps, lux aurea Romae... Librum sanctae crucis, quem te adhortante inchoavi... Ast soboles Domini et Dominus dominantium ubique, hic... Hortatur nos Hrotsvit Gandeshemensis canonissa n. 935 ca., m. 975 ca. ,
Theophilus (Postquam lux fidei crescens per climata mundi... ) Humbertus Silvae Candidae cardinalis episcopus n. saec. X ex., m. 5-5-1061 ,
Adversus simoniacos libri tres Humbertus Silvae Candidae cardinalis episcopus n. saec. X ex., m. 5-5-1061 ,
Epistola Leonis Achridensis ad Iohannem episcopum Tranensem [translatio ex graeco ] Idalius Barcinonensis episcopus sedit 666-689 ca., m. 689 ,
Epistolae duae [ca . 689] (Recordatione ad Iulianum peccaminum pavidus... Opus egregium quod non solum... ) Ildephonsus Toletanus archiepiscopus pseudo ,
Sermones Ildephonsus Toletanus archiepiscopus v. 657, m. 23-1-667 ,
De cognitione baptismi Ildephonsus Toletanus archiepiscopus v. 657, m. 23-1-667 ,
De virginitate perpetua beatae Mariae (Deus, lumen verum qui illuminas... ) Iohannes Canaparius n. 950 ca., m. 12-10-1004 ,
Passio sancti Adalberti martyris Christi (?) (Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis ferocibusque viris, quem incole Sclavoniam cognomine dicunt... Est locus in partibus Germaniae, dives opibus, prepotens armis virisque ferocibus, Iohannes Sancti Arnulfi Metensis abbas v. 960, m. 977/984 ,
Vita Iohannis Gorziensis abbatis (Nostrum in omnibus, quae piae, probae vel honestae vitae sunt... Praecepta saecularis doctrinae, quae rhetorica dicitur, in personis singulis demonstrandis... ) Iohannes Scottus Eriugena n. 810 ca., m. post 877 ,
De caelesti hierarchia [opus Dionysii pseudo Areopagitae; translatio ex graeco] Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
Allegoriae quaedam Sacrae Scripturae Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
Chronica Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
De fide catholica contra Iudaeos [ad Florentinam sororem suam libri duo] (Iudaei nefaria incredulitate Christum Dei filium abnegantes... ) Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
Etymologiarum libri XX Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
Historia Gothorum Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
Quaestiones in Vetus Testamentum Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
Sententiarum libri III Iulianus Toletanus archiepiscopus n. 642, m. 6-3-690 ,
Antikeimenon libri duo (Interrogatio. Cum in Genesi septem primi dies legantur, per quos deus universam creationem perfecit... ) Iulianus Toletanus archiepiscopus n. 642, m. 6-3-690 ,
De comprobatione aetatis sextae (Accedam ad te, Domine... Peritorum mos est iste medicorum... Nascentis fidem ecclesiae... ) Iulianus Toletanus archiepiscopus n. 642, m. 6-3-690 ,
Historia de Wambae regis Gothorum Toletani expeditione (Solet virtutis esse praesidio) Lanfrancus Cantuariensis archiepiscopus n. 1010 ca., m. 28-5-1089 ,
Commentarius in omnes Pauli epistolas Leo Acridanus m. 1055/1056 ,
Epistola ad Iohannem episcopum Tranensem Messianus presbyter saec. VI ,
Vitae sancti Caesarii episcopi Arelatensi liber secundus [una cum Stephano Arelatensi diacono] (Messianus presbyter et Stephanus diaconus dixerunt: De s. beatissimique patris et sacerdotis... ) Milo Elnonensis monachus m. 871/872 ,
Vita sancti Amandi metrica (Accipe Karle precor carmen pietate benigna... Salve rector ovans aeterno munere fretus... Perfruitus quondam vestrae mansuetudinis benignissimo affatu, eo scilicet tempore... Festa propinquabant nostri veneranda patroni instabatque dies terrigenis celebris... Arbiter omnipotens, hominum rerumque creator... Viribus exiguis canerem cum, lector, Amandi... Asspirante Deo describens carmine vitam... Hactenus eximios sancti versatus in actus... ) Nicolaus I papa n. 820 ca., m. 13-11-867 ,
Epistolae Odo Cluniacensis abbas n. 878/879, m. 18-11-942 ,
Vita sancti Geraldi comitis Auriliacensis (Affectu recolendo pro suis meritis domno Aimoni abbati, conseruus fratrum Odo perpetuam salutem in Domino. Libellus, uenerabilis pater, quem de conuersatione et miraculis beati hominis Geraldi... Plerique dubitare solent utrum uera sint quae de beato Geraldo referuntur... Vir igitur Domini Geraldus ea parte Galliarum quae ab antiquis Caeltica uocabatur oriundus fuit... ) Othlo Sancti Emmerammi Ratisponensis monachus n. 1010 ca., m. post 23-11-1070 ,
De cursu spirituali Othlo Sancti Emmerammi Ratisponensis monachus n. 1010 ca., m. post 23-11-1070 ,
De tribus quaestionibus Othlo Sancti Emmerammi Ratisponensis monachus n. 1010 ca., m. post 23-11-1070 ,
Libellus proverbiorum Othlo Sancti Emmerammi Ratisponensis monachus n. 1010 ca., m. post 23-11-1070 ,
Liber visionum Paschasius Radbertus n. 790 ca., m. post 851 ,
De corpore et sanguine Domini Paschasius Radbertus n. 790 ca., m. post 851 ,
Expositio in Evangelium Matthaei Paschasius Radbertus n. 790 ca., m. post 851 ,
In lamentationes Hieremiae prophetae Paulinus Aquileiensis patriarcha n. ante 750, m. 11-1-802 ,
Contra Felicem Urgellitanum episcopum libri tres Paulus Albarus Cordubensis n. 800 ca., m. 861 ,
Epistolae Petrus Damiani n. 1007, m. 22/23-2-1072 ,
Epistolae Petrus Damiani n. 1007, m. 22/23-2-1072 ,
Sermones Petrus Damiani n. 1007, m. 22/23-2-1072 ,
Vita beati Romualdi (Adversum te prorsus, immunde munde, conquerimur quia habes intolerabilem stultorum sapientium turbam tibi facundam, Deo mutam Romualdus igitur Ravennae civitatis oriundus ex illustrissima ducum fuit stirpe progenitus) Prudentius Trecensis episcopus sedit 843-861, m. 861 ,
Annales Bertiniani [ab a. 835 usque ad a. 861] Radulphus Glaber n. 990 ca., m. 1046/1047 ,
Historiarum libri quinque Ratherius Veronensis episcopus n. 887, m. 974 ,
Qualitatis coniectura [a. 966] (Cogor per omnes actus, sermones, intentiones insuper meas, osorum cavillationibus respondere... ) Regino Prumiensis abbas n. 840 ca., m. 915 ,
Chronica (Excellentissimi ingenii et totius philosophiae studiis multipliciter insignito domno Adalberoni episcopo Regino, quamvis omnium christicolarum extremus... Anno imperii Octaviani Caesaris XLII. Iesus Christus filius Dei natus est... ) Remigius Autissiodorensis monachus n. 841 ca., m. 2-5-908 ,
Expositio in Psalmos Remigius Autissiodorensis monachus n. 841 ca., m. 2-5-908 ,
Expositio super Genesim (?) (Scriptores Hebraeorum hic mos esse traditur, ut voluminibus, quae componunt... ) Richerius Sancti Remigii Remensis monachus fl. saec. X ex./XI in. ,
Historiae Rimbertus Hamburgensis et Bremensis archiepiscopus n. 830 ca., m. 11-6-888 ,
Vita Anskarii (Dominis sanctissimis... Diu per Domini gratiam pastoris boni munere... Cuius (al.: «Bb. patris Anskarii») religionis sanctitas, divina largiente gratia... ) Rusticus Helpidius m. 524/533 ,
Tristicha historiarum Testamenti Veteris et Novi Sedulius Scotus fl. 848-874, m. post 858 ,
Carmina Sedulius Scotus fl. 848-874, m. post 858 ,
Collectaneum in omnes beati Pauli epistolas Sedulius Scotus fl. 848-874, m. post 858 ,
Liber de rectoribus christianis Socrates Constantinopolitanus, Fortleben ,
Historia ecclesiastica Sozomenus, Fortleben ,
Historia ecclesiastica Stephanus Arelatensis diaconus saec. VI ,
Vitae sancti Caesarii episcopi Arelatensis liber secundus [una cum Messiano presbytero] Stephanus III papa sedit 768-772 ,
Epistolae Taio Caesaraugustanus episcopus n. 600 ca., m. ante 683 ,
Sententiarum libri quinque Theodoretus Cyrensis episcopus, Fortleben ,
Historia ecclesiastica Thietmarus Merseburgensis episcopus n. 25-7-975, m. 1-12-1018 ,
Chronicon Venantius Fortunatus n. 530, m. 601 ,
Carmina Venantius Fortunatus n. 530, m. 601 ,
Vita et virtutes sancti Hilarii (Domino Pascentio papae Fortunatus religiosi pectoris studio - Cume veteres et infidelium conditores... Domino Pascentio papae Fortunatus religiosi pectoris studio - Igitur b. Hilarius Pictaviensis urbis... ) Venantius Fortunatus n. 530, m. 601 ,
Vita sancti Germani (B. igitur Germanus, Parisiorum pontifex, territorii Augustidunensis indigena... ) Walahfridus Strabo n. 808/809, m. 18-8-849 ,
Libellus de exordiis et incrementis quarundam in observationibus ecclesiasticis rerum Scheda N: 29 - 5143
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-les-auteurs-chrétiens-latins-du-moyen-age-sur-les/539095
Shane Bobrycki An Early Medieval Epistolary «Libellus» and the Question of Originality: Paris, Bibliothèque de l'Arsenal, ms. 717 Scriptorium 71
(2017)
153-73
Abstract
L'attenzione dell'A. si focalizza sul ms. Paris, Bibl. de l'Arsenal, 717, unica testimonianza (sec. IX) di una lettera scritta dall'arcivescovo Amolone di Lione al suffraganeo vescovo Teobaldo di Langres, relativa a un culto, soprattutto praticato da donne, di reliquie prive di «valenza» sicura. Il testimone conserva anche (ff. 5r-8r) un'epistola di Agobardo di Lione a Bartolomeo di Narbona. L'analisi del manufatto nelle sue caratteristiche materiali e testuali offre occasione all'A. non solo di interrogarsi sul concetto di originale riguardo alle testimonianze del passato, ma anche di studiare una peculiare forma codicologica di lettera, finora poco studiata e indubbiamente sottovalutata; a siffatta tipologia l'A. applica la qualifica di
libellus tematico. Innanzi tutto si interroga se possa trattarsi di un autografo, ipotesi (altrimenti avanzata) respinta dal momento che l'autore medievale è piuttosto solito «dettare» quanto da lui concepito (di qualunque testo di tratti), il che non inficia l'«originalità» della testimonianza, nel senso che rappresenta l'originale contesto codicologico della lettera di Amolone, cioè un'unità libraria (
libellus) monotematica probabilmente - ritiene l'A. - ben più diffusa di quanto ritengano gli studiosi come soluzione di trasmissione epistolare. Di siffatta tipologia archeologica non mancano testimonianze relative a testi liturgici e agiografici. In tale ottica, l'A. rivolge attenta disamina alla dimensione paleografico-codicologica del documento in stretta relazione con la sua valenza testuale. Un'unica mano verga gli otto fogli del
libellus : di esso vengano rilevate caratteristiche grafiche e «smagliature»; in dimensione codicologica, esso ha le caratteristiche di un fascicolo che si apre con il lato pelo all'esterno. C. West, che ha rivolto l'attenzione alla medesima testimonianza (
Unauthorised Miracles in Mid-Ninth-Century Dijon and the Carolingian Church Reforms «Journal of Medieval History» 36, 2010, pp. 295-311; cfr. MEL XXXVIII 297), richiama a confronto il dossier relativo a materiale conciliare inviato da Gunthar di Colonia a Incmaro di Reims: anch'esso non ha l'aspetto del singolo supporto diffuso per le epistole, cioè di singolo foglio (di cui si richiamano testimonianze sopravvissute) ma ha piuttosto la morfologia del
libellus , scritto di propaganda in una forma archeologica particolarmente diffusa per scritti agiografici. L'A. richiama pure un
libellus (5 fogli) aggiunto al ms. Sélestat, Bibl. Humaniste, 14. Tuttavia la testimonianza dell'Arsenal attesta palese analogia codicologica (dimensioni portatili, mise en page) con la testimonianza di Colonia; anche le motivazioni che portano alla «costruzione» dell'uno e dell'altro
libellus sono analoghe: Amolone desidera mostrare la sua sagacia e autorità, non meramente risolvere problemi contingenti. Si tratta per entrambi di pamphlet a unità tematica, concretizzati in una struttura codicologica che ben si presta a propagare assunti dottrinali, come quelli stessi del vescovo Amolone.
Riduci
Argomenti e indici Amulo Lugdunensis archiepiscopus sedit 841-852, m. 31-3-852 ,
Epistola ad Teodeboldum Lingonensem episcopum (Reverendissimo et puro dilectionis affectu excolendo Teodboldo ecclesiae Lingonicae episcopo, Amolo humilis ecclesiae Lugdunensis episcopus in Domino Iesu Christo sempiternam salutem... Mandastis nobis per dilectum fratrem, chorepiscopum vestrum, nuper in castro Divionensi apud ecclesiam beati Benigni martyris... ) Hincmarus Remensis archiepiscopus n. 806 ca., m. 21-12-882 Agobardus Lugdunensis archiepiscopus n. 769 ca., m. 6-6-840 ,
De quorumdam inlusione signorum [una cum Floro Lugdunensi et Hildigiso Lugdunensi] (Reverentissimo ac dilectissimo domno et fratri Bartholomeo episcopo Agobardus, Hildigisus et Florus in domino Iesu Christo sempiternam salutem... Cognovimus sollicitam esse prudentiam vestram, quonam modo accipi debeat illud, quod in quodam loco... ) Florus Lugdunensis diaconus m. 8-2-860 ,
Epistola ad Bartholomaeum Narbonensem [una cum Agobardo Lugdunensi et Hildigiso Lugdunensi] (Reverentissimo ac dilectissimo domno et fratri Bartholomeo episcopo Agobardus, Hildigisus et Florus in domino Iesu Christo sempiternam salutem... Cognovimus sollicitam esse prudentiam vestram, quonam modo accipi debeat illud, quod in quodam loco... ) Guntherus Coloniensis archiepiscopus sedit 850-863, m. 871 ca. ,
Epistola Hincmaro Remensi archiepiscopo Hildigisus Lugdunensis presbyter fl. saec. IX med. ,
Epistola ad Bartholomaeum Narbonensem de quorumdam illusione signorum [a. 828-829; una cum Agobardo Lugdunensi et Floro Lugdunensi ] (Reverentissimo ac dilectissimo domno et fratri Bartholomeo episcopo Agobardus, Hildigisus et Florus in domino Iesu Christo sempiternam salutem... Cognovimus sollicitam esse prudentiam vestram, quonam modo accipi debeat illud, quod in quodam loco... )
Manoscritti
Scheda N: 40 - 261
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-an-early-medieval-epistolary-libellus-and-the-que/740687
*
Jean-Paul Bouhot Agobard et Amolon Lyon dans l'Europe carolingienne. Autour d'Agobard (816-840) cur. François Bougard - Alexis Charansonnet - Marie-Céline Isaïa , praef. Michel Rubellin , Turnhout, Brepols 2019 (Haut Moyen Age 36) pp. 382, 285-95
Abstract
Articolo dedicato ad Amolone, successore di Agobardo al soglio arcivescovile di Lione. Dopo aver brevemente ripercorso le procedure di elezione dei vescovi lionesi (anche con riferimento al
Liber de electionibus episcoporum di Floro), l'A. si sofferma su tre scritti di Amolone, utili a ricostruire il suo rapporto con Agobardo. Tale rapporto, se da un lato appare chiaramente improntato a una continuità di magistero, dall'altro non esclude riflessioni e soluzioni personali di Amolone, come rivela la lettera da lui indirizzata a Gotescalco di Orbais: in contraddizione con Agobardo e con le deliberazioni del concilio di Quierzy (849), Amolone non condanna Gotescalco come eretico, rapportandosi a lui come a un fratello rimasto vittima di un errore dottrinale. Gli altri due testi analizzati sono la lettera indirizzata da Amolone a Teobaldo di Langres, che cita lunghi estratti del
De quorundam inlusione signorum di Agobardo per condannare i disordinati fenomeni di devozione sorti intorno ad alcune reliquie di provenienza sospetta; e il
Liber contra Iudaeos , che attinge al
De Iudaicis superstitionibus di Agobardo, affiancandolo a fonti patristiche (Agostino
Contra Faustum e
Tractatus in Iohannem , Gregorio Magno
Registrum ) e legislative (
Collectio Dionysiana ,
Lex Romana Visigothorum ). In questo testo, indirizzato a Incmaro di Reims in previsione del sinodo di Parigi dell'846, Amolone esorta la comunità cristiana a opporre resistenza all'eresia degli Ebrei, sollecitando al contempo l'autorità regale a intervenire nella regolamentazione dei rapporti tra le due confessioni. Il dossier fu interamente ripreso da Incmaro, per formare il canone 73 del concilio parigino. (Vera Fravventura)
Riduci
Argomenti e indici Amulo Lugdunensis archiepiscopus sedit 841-852, m. 31-3-852 Godeschalcus Orbacensis monachus n. 805/808, m. 30-10-866/870 Hincmarus Remensis archiepiscopus n. 806 ca., m. 21-12-882 Lex Romana Visigothorum Meaux-Paris (845-846), Concili e sinodi Quierzy (849), Concili e sinodi Theobaldus Lingonensis fl. saec. XII ex. Agobardus Lugdunensis archiepiscopus n. 769 ca., m. 6-6-840 ,
De Iudaicis superstitionibus et erroribus [una cum Bernardo Viennensi et Faova Cabillonensi] (Christianissimo et gloriosissimo domno nostro Hludovuico, imperatori perpetuo augusto... ) Agobardus Lugdunensis archiepiscopus n. 769 ca., m. 6-6-840 ,
De quorumdam inlusione signorum [una cum Floro Lugdunensi et Hildigiso Lugdunensi] (Reverentissimo ac dilectissimo domno et fratri Bartholomeo episcopo Agobardus, Hildigisus et Florus in domino Iesu Christo sempiternam salutem... Cognovimus sollicitam esse prudentiam vestram, quonam modo accipi debeat illud, quod in quodam loco... ) Amulo Lugdunensis archiepiscopus sedit 841-852, m. 31-3-852 ,
Epistola ad Gothescalcum [a. 850-851] (Amolo humilis eclesiae Lugdunensis episcopus dilectissimo fratri Gotiscalco salutem... Quod te in huius sermonis exordio fratrem nomino, quem fraternae unitati contrarium non ignoro... ) Amulo Lugdunensis archiepiscopus sedit 841-852, m. 31-3-852 ,
Epistola ad Teodeboldum Lingonensem episcopum (Reverendissimo et puro dilectionis affectu excolendo Teodboldo ecclesiae Lingonicae episcopo, Amolo humilis ecclesiae Lugdunensis episcopus in Domino Iesu Christo sempiternam salutem... Mandastis nobis per dilectum fratrem, chorepiscopum vestrum, nuper in castro Divionensi apud ecclesiam beati Benigni martyris... ) Amulo Lugdunensis archiepiscopus sedit 841-852, m. 31-3-852 ,
Liber contra Iudaeos ad Carolum regem (?) (Detestanda Iudaeorum perfidia et eorum inter Christianos conversatio quantum sit noxia fidelibus et ecclesiarum doctoribus periculosa... ) Augustinus Aurelius, Fortleben ,
Contra Faustum Manichaeum Augustinus Aurelius, Fortleben ,
Tractatus in Evangelium Iohannis Bernardus Viennensis archiepiscopus fl. 777/778, m. 841/842 ,
Epistola ad Ludovicum imperatorem de Iudaeorum superstitionibus [una cum Agobardo Lugdunensi et Faova Cabillonensi] (Christianissimo et gloriosissimo domno nostro Hludovuico, imperatori perpetuo augusto... ) Dionysius Exiguus fl. 497-540 ca., m. 550 ca. ,
Codex canonum [2 redactiones: prima tantum canones complectens, secunda complectens canones necnon collectionem decretorum pontificum Romanorum] Faova Cabillonensis episcopus v. 830 ,
Epistola ad Ludovicum imperatorem de Iudaeorum superstitionibus [una cum Agobardo Lugdunensi et Bernardo Viennensi] (Christianissimo et gloriosissimo domno nostro Hludovuico, imperatori perpetuo augusto... ) Florus Lugdunensis diaconus m. 8-2-860 ,
De electionibus episcoporum Florus Lugdunensis diaconus m. 8-2-860 ,
Epistola ad Bartholomaeum Narbonensem [una cum Agobardo Lugdunensi et Hildigiso Lugdunensi] (Reverentissimo ac dilectissimo domno et fratri Bartholomeo episcopo Agobardus, Hildigisus et Florus in domino Iesu Christo sempiternam salutem... Cognovimus sollicitam esse prudentiam vestram, quonam modo accipi debeat illud, quod in quodam loco... ) Florus Lugdunensis diaconus m. 8-2-860 ,
Liber contra Iudaeos ad Carolum regem (?) (Detestanda Iudaeorum perfidia et eorum inter Christianos conversatio quantum sit noxia fidelibus et ecclesiarum doctoribus periculosa... ) Gregorius I papa n. 540 ca., m. 604 ,
Registrum epistolarum Hildigisus Lugdunensis presbyter fl. saec. IX med. ,
Epistola ad Bartholomaeum Narbonensem de quorumdam illusione signorum [a. 828-829; una cum Agobardo Lugdunensi et Floro Lugdunensi ] (Reverentissimo ac dilectissimo domno et fratri Bartholomeo episcopo Agobardus, Hildigisus et Florus in domino Iesu Christo sempiternam salutem... Cognovimus sollicitam esse prudentiam vestram, quonam modo accipi debeat illud, quod in quodam loco... )
Luoghi: Lyon Meaux (Seine-et-Marne) Paris Quierzy
Scheda N: 42 - 253
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-agobard-et-amolon/765242
Jean-Paul Bouhot (ed. trad. comm.) Le «Sermo Flori» sur la prédestination RB 119
(2009)
371-401
Abstract
L'A. esamina il testo trasmesso come
Sermo Flori , una breve esposizione sulla predestinazione redatta da Floro in risposta a una questione postagli dall'arcivescovo di Lione Amolone, successivamente circolata in forma di lettera e utilizzata nella relativa controversia teologica. il
Sermo Flori è premesso da Incmaro di Reims al suo trattato sulla predestinazione (859-860) insieme a un
corpus di documenti letti al concilio di Savonnières (maggio 859), comprendente i
capitula del concilio di Valence (gennaio 855), i
capitula del concilio di Quierzy (maggio 853), redatti dallo stesso Incmaro, e la lettera di Prudenzio di Troyes a Venilone di Sens (856), riguardante Gotescalco di Orbais. L'unico testimone del
De praedestinatione di Incmaro è andato perduto e l'opera rimane nell'edizione di J. Sirmond del 1645. Lo scritto di Floro è tramandato da un solo manoscritto attualmente conservato con la segnatura Gand, Universiteitsbibl., 249 (sec. IX-X); in questo codice il testo, indicato come
Responsio ad interrogationem cuiusdam de praescentia vel praedestinatione divina et de libero hominis arbitrio è copiato in un dossier lionese di scritti sulla predestinazione e sul libero arbitrio formato intorno all'850, connesso con l'intervento dell'arcivescovo di Lione Amolone contro Gotescalco d'Orbais. Il contenuto del manoscritto di Gand è confrontato con quello del ms. Paris, BNF lat. 2859, codice lionese copiato intorno alla metà del sec. IX, testimonianza della partecipazione dell'entourage lionese al dibattito sulla predestinazione, negli anni compresi tra la morte del vescovo Amolone (31 marzo 852) e il concilio di Valence (gennaio 855). Ed. del testo alle pp. 392-6; traduzione alle pp. 398-402.
Riduci
Argomenti e indici Florus Lugdunensis diaconus m. 8-2-860 ,
Sermo de praedestinatione (Omnipotens Deus, quia verissime verus et solus Deus est... ) Godeschalcus Orbacensis monachus n. 805/808, m. 30-10-866/870 Quierzy (853), Concili e sinodi Savonnières (859), Concili e sinodi Valence (855), Concili e sinodi Amulo Lugdunensis archiepiscopus sedit 841-852, m. 31-3-852 ,
Epistola ad Gothescalcum [a. 850-851] (Amolo humilis eclesiae Lugdunensis episcopus dilectissimo fratri Gotiscalco salutem... Quod te in huius sermonis exordio fratrem nomino, quem fraternae unitati contrarium non ignoro... ) Hincmarus Remensis archiepiscopus n. 806 ca., m. 21-12-882 ,
De praedestinatione Dei et libero arbitrio [a. 859-860] (Domino glorioso regi Carolo Hincmarus nomine non merito Rhemorum episcopus ... Deo gratias agimus qui cor vestrum ad amorem... Omnes in quorum manus hoc laboris nostri opusculum venerit... Domino glorioso regi Carolo Hincmarus nomine non merito Rhemorum episcopus ... Nuper elapso mense iunio per indictionem... Nunc iam dicendum censuimus quando et ubi et qua occasione... ) Prudentius Trecensis episcopus sedit 843-861, m. 861 ,
Epistolae
Luoghi: Lyon Quierzy Savonnières (Foug, Meurthe-et-Moselle) Valence (Drôme)
Manoscritti
Scheda N: 32 - 1263
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/le-sermo-flori-sur-la-prédestination/602257
*
Scott Gordon Bruce The Redemption of Flavius Josephus in the Medieval Latin Tradition «Litterarum dulces fructus» . Studies in Early Medieval Latin Culture in Honour of Michael W. Herren for His 80th Birthday cur. Scott Gordon Bruce , Turnhout, Brepols 2021 (Instrumenta patristica et mediaevalia. Research on the Inheritance of Early and Medieval Christianity 85) pp. 509, 53-69
Abstract
Studio sulla fortuna delle
Antiquitates Iudaicae di Giuseppe Flavio nel medioevo latino: dopo una breve disamina della produzione letteraria dell'autore, si focalizza sulla «redenzione» dell'opera, ovvero della loro inclusione nel canone della storiografia cristiana, nel più ampio contesto della traduzione di scritti greci per le comunità monastiche occidentali tra quarto e sesto secolo, a partire dal loro inserimento nelle
Institutiones di Cassiodoro. Un primo capitolo ripercorre gli studi moderni sulle traduzioni in latino delle tre opere di Giuseppe Flavio, ovvero le
Antiquitates , il
Bellum Iudaicum e il
Contra Apionem , e dei testi correlati, come il
De excidio urbis Hierosolimitanae dello pseudo Egesippo e l'ebraico
Sefer Yosippon . Il secondo capitolo ribadisce l'importanza per la tradizione delle
Antiquitates di Cassiodoro, che considerava Giuseppe Flavio
paene secundus Livius ; se ne sottolinea la diversità rispetto a Girolamo, il cui interesse storiografico non si limitava alla cristianità, ma anche a testi greci precedenti, per trarne informazioni su Persia ed Egitto. L'A. delinea quindi la fortuna dell'opera nella tradizione manoscritta, diretta e indiretta, nonostante l'autore non avesse incontrato un consenso universale: si cita il caso di Amulone di Lione, che nell'
Epistola contra Iudaeos ad Carolum regem , reputava Giuseppe Flavio e Filone
homines quidem docti, sed Iudaei impii . Chiude il saggio la bibliografia. (Fabio Mantegazza)
Riduci
Argomenti e indici Iosephus Flavius, Fortleben ,
Antiquitates Iudaicae Hieronymus Stridonius, Fortleben Philo Alexandrinus, Fortleben Amulo Lugdunensis archiepiscopus sedit 841-852, m. 31-3-852 ,
Liber contra Iudaeos ad Carolum regem (?) (Detestanda Iudaeorum perfidia et eorum inter Christianos conversatio quantum sit noxia fidelibus et ecclesiarum doctoribus periculosa... ) Cassiodorus Senator n. 485 ca., m. 580/585 ca. ,
Antiquitates [opus Flavii Iosephi; translatio ex graeco] Cassiodorus Senator n. 485 ca., m. 580/585 ca. ,
Institutiones Florus Lugdunensis diaconus m. 8-2-860 ,
Liber contra Iudaeos ad Carolum regem (?) (Detestanda Iudaeorum perfidia et eorum inter Christianos conversatio quantum sit noxia fidelibus et ecclesiarum doctoribus periculosa... ) Hegesippus pseudo, Fortleben ,
Historiae libri V [Flavii Iosephi librorum de bello Iudaico versio latina] Iosephus Flavius, Fortleben ,
Contra Apionem Iosephus Flavius, Fortleben ,
De bello Iudaico Scheda N: 43 - 4042
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-the-redemption-of-flavius-josephus-in-the-medieva/786217