*
Mila Alberto Il ritorno dei celti. L'esperienza monastica irlandese e l'Europa continentale in Gli echi della terra. Presenze celtiche in Friuli: dati materiali e momenti dell'immaginario . Convegno di studi (Castello di Gorizia, 5-7 ottobre 2001) Pisa, Giardini 2002 pp. 156, 79-83
Abstract
L'A. identifica due aspetti peculiari del monachesimo irlandese. In primo luogo la rigidissima disciplina imposta dalla
Regola e dal
Poenitentiale di Colombano che, nell'interpretazione della vita monastica come forma di quotidiano martirio, riecheggiano alcune affermazioni contenute nelle
Epistole di Girolamo ed in quelle di Sulpicio Severo. In secondo luogo il peculiare interesse verso la cultura latina precristiana: si ricordano a questo riguardo il carme
Ad Fedolium , le citazioni virgiliane presenti nel
De excidio et conquestu Britanniae di Gilda, i raffinati impasti linguistici di parole latine e greche individuabili tanto nel poema intitolato
Lorica , dello stessa Gilda, quanto nell'
Altus prosator di Columcille. Sul versante della cultura cristiana, l'alto impegno dei monaci irlandesi si manifesta nella possente produzione esegetica alla quale sono ascrivibili lo pseudo isidoriano
Liber de numeris , lo pseudo agostiniano
De mirabilibus Sacrae Scripturae e l'
Interpretatio mystica et moralis progenitorum Christi di Aileran il Saggio. L'esperienza culturale irlandese, grazie all'impegno di evangelizzazione del continente, non restò confinata nel territorio insulare: anche in Europa gli irlandesi divennero baluardo della conservazione della cultura latina: a Bobbio furono conservati gli
Epigrammata Bobiensia , il
De reditu di Rutilio Namaziano, le
Res gestae divi Alexandri di Giulio Valerio, il
De laude Anastasii imperatoris di Prisciano, il
Carmen de Iona propheta ed i
Romulea di Draconzio. A conferma dell'elevatissimo livello culturale dei monaci irlandesi l'attribuzione da parte di Ludovico il Pio a Dungal, autore dei
Responsa , dell'incarico di confutare le posizioni iconoclaste. (Gabriele Taddei)
Riduci
Argomenti e indici Storia della cultura Altus prosator (Altus prosator, vetustus dierum et ingenitus erat absque origine... ) Columba Hiiensis abbas n. 521, m. 597 ca. Columbanus Luxoviensis et Bobiensis abbas n. 543 ca., m. 23-11-615 De Iona (Post Sodomum et Gomorum viventia funera... ) Epigrammata Bobiensia Liber de numeris (Domino nostro altissimo adiuvante et salvatore nostro Iesu Christo... ) Ludovicus I imperator n. 778, m. 20-6-840 Monachesimo e ordini religiosi Vergilius poeta, Fortleben Aileranus Sapiens m. 665 ca. ,
Interpretatio mystica progenitorum domini Iesu Christi (et Moralis explanatio eorumdem nominum) Augustinus Aurelius pseudo, Fortleben ,
De mirabilibus Sacrae Scripturae Augustinus Hibernicus fl. 655 ,
De mirabilibus Sacrae Scripturae Columbanus Luxoviensis et Bobiensis abbas n. 543 ca., m. 23-11-615 ,
Poenitentiale Columbanus Luxoviensis et Bobiensis abbas n. 543 ca., m. 23-11-615 ,
Regula monachorum Columbanus Sancti Trudonis abbas fl. 780-815 ,
Carmen ad Fidolium Cyprianus Carthaginiensis pseudo, Fortleben ,
De Iona (Post Sodomum et Gomorum viventia funera... ) Cyprianus Gallus pseudo, Fortleben ,
De Iona (Post Sodomum et Gomorum viventia funera... ) Dracontius fl. saec. V ex. ,
Romulea [epyllia 10] Dungalus fl. 800-827, m. 827 ,
Responsa contra perversas Claudii Taurinensis episcopi sententias Gildas Sapiens n. ante 504, m. 570 ,
De excidio et conquestu Britanniae Hieronymus Stridonius, Fortleben ,
Epistolae Isidorus Hispalensis episcopus pseudo ,
Liber de numeris (Domino nostro altissimo adiuvante et salvatore nostro Iesu Christo clementissimo concedente. De numero et eius mystico mysterio pauca breviter tamen utiliter volo scribere) Iulius Valerius, Fortleben ,
Res gestae Alexandri Macedonis Lathcen m. 662/665 ,
Lorica Priscianus Caesariensis fl. saec. V ex./VI in. ,
Carmen in laudem Anastasii imperatoris Rutilius Namasianus, Fortleben ,
De reditu suo Sulpicius Severus, Fortleben ,
Epistolae III Tertullianus pseudo, Fortleben ,
De Iona (Post Sodomum et Gomorum viventia funera... )
Luoghi: Bobbio (Piacenza) Irlanda
Scheda N: 25 - 11137
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-il-ritorno-dei-celti-l-esperienza-monastica-irlan/443550
*
Paulo Farmhouse Alberto (ed.) Eugenius Toletanus Opera omnia Turnhout, Brepols 2005 pp. 480 (Corpus Christianorum. Series Latina 114)
Abstract
Edizione critica delle quattro opere di Eugenio di Toledo: il
Libellus diversi carminis metro , la
Dracontii librorum recognitio e le
Epistolae ad Braulionem et ad Protasium . Già pochi anni dopo la sua morte, varie sono le testimonianze che attestano un interesse nella lettura e nell'imitazione della poesia di Eugenio, sia in ambiente carolingio sia in Spagna. Le antologie carolinge che conservano i
Carmina di Eugenio sono tradite dai mss: Paris, BNF, lat. 8093, lat. 2832, lat. 7540 (ms. che forma un unico volume con il lat. 2772), lat. 8071; Vat. Reg. lat. 2078; Leipzig, UB, Rep. I. 74; Bruxelles, BR, 8860-8867. L'opera poetica di Eugenio sopravvive anche nei mss. prodotti nella Spagna del sud del IX sec. (Madrid, BN, 10029; León, Archivo de la Catedral, fragm. 8 e 22) e in quella settentrionale dal X al XIII sec. (Silos, Archivo del Monasterio, Fragm. visig. 18; Madrid, Biblioteca de la Real Academia de la Historia, San Millán de la Cogolla 13 e 10). Con l'inizio del IX sec. alcuni
Carmina di Eugenio cominciano a circolare individualmente, alcuni contenuti in codici di grammatica e teologia, altri in antologie poetiche e in libri d'uso scolastico, altri ancora semplicemente aggiunti alla fine di un libro o di una sezione di esso. L'ed. presenta la tradizione manoscritta di alcuni singoli poemi: n. 1 (Reims, BM, 431, XII sec. ex.; Darmstadt, UB, 3301, ultimo terzo del IX sec.; Paris, BNF, lat. 528, IX sec. in., lat. 13377, IX sec.; Leiden, Bibl. der Rijksuniversiteit, Voss. lat. Q. 69; Valenciennes, BM, 405, secondo terzo del IX sec.; Berlin, SB, Phill. 1825, IX sec. in.; Montecassino, Archivio dell'Abbazia, 439), n. 2 (München, BSB, lat. 19410, IX sec. med.; Paris, Mazarine, 512, ultimo quarto del IX sec.; Bern, Burgerbibl., 455, secondo terzo del IX sec.; Paris, BNF, lat. 8319), n. 3 (Erfurt, Wissenschaftliche Allgemeinbibl., Amplon. 2° 10, IX sec. in.; Paris, Mazarine, 512; Montecassino, Abbazia, 30), n. 4 (Paris, BNF, lat. 8094, IX sec.; München, BSB, lat. 18628, IX sec.; Berlin, SB, Phill. 1732, XII sec.), n. 5 (Autun, BM, S. 37, sec. IX ex.-X in.), n. 6-7 (Paris, BNF, lat. 8440, IX sec., lat. 7560, terzo quarto del IX sec.), n. 8 (Autun, BM, S. 212), nn. 16-19 e 21-29 (Albi, BM, 98, ultimo terzo del IX sec.; Namur, Musée des Arts Anciens du Namurois, Fonds de la ville 15, XII-XIII sec.), nn. 30-33 (Paris, BNF, lat. 8440; Vat. Reg. lat. 69, IX sec.; Cambridge, UL, Gg.V.35, IX sec. med.; Montpellier, Bibl. Interuniversitaire, Section de Médecine H 306, primo terzo del IX sec.), n. 39 (Wien, ÖNB, 3261, copiato da Iacopo Sannazaro nel 1502), n. 41 (Paris, BNF, lat. 8440), n. 42 (Bern, Burgerbibl., 363, sec. IX terzo quarto; Paris, BNF, lat. 13029, sec. IX med.), nn. 55-56 (Vat. lat. 5330, IX sec. ex.; Paris, BNF, lat. 13029, IX sec. med.; Angers, BM, 283 (274), a. 1066-1083), nn. 80-85 (Cambridge, Trinity College, R.9.21 [822], seconda metà del XII sec.; Montpellier, Bibl. Interuniversitaire, Section de Médecine H 116, XII-XIII sec.; Vat. Ross. 604 , XIV sec.), n. 96 (PAris, BNF, lat. 8093; lat. 2932; Madrid, BN, 10029 I; Vat. Barb. lat. 477, XI sec. in.), n. 97 (London, BL, Harley 3685, XVI sec.). Il testo completo della
Dracontii librorum recognitio è conservato nei mss. del IX sec. Paris, BNF, lat. 8093, lat. 2832 e Madrid, BN, 10029; l'
Hexaemeron nei mss. Laon, BM, 279 (IX sec. in.), Laon, BM, 273 (sec. IX med.), Paris, BNF, lat. 14758 (XIII sec.); lat. 8321 (sec. XV); un frammento della
Prefatio nel Paris, BNF, lat. 16668 (VIII sec. ex.); un frammento dei
Monosticha nel Montecassino, Archivio e Biblioteca dell'Abbazia, 439 (X sec.). L'epistola di Eugenio a Braulione di Saragoza, datata 646-647, è tradita dal ms. León, Archivo de la Catedral, 22 (L) e da due
descripti di L, il ms. El Escorial, Real Biblioteca de San Lorenzo, j.II.10 e León, Archivo de la Catedral, 20; la lettera a Protasio di Tarragona è conservata nel ms. El Escorial, Real Biblioteca de San Lorenzo, d.I.1 (secondo terzo dell'XI sec.). L'ed. pubblica inoltre una lettera di Braulione indirizzata a Eugenio. Se destaca la cuidadosa organización del estudio de la tradición manuscrita, que es muy compleja, y el análisis del ms. 22 de la Catedral de León («Euphrosyne») (Beatrice Baragatti)
Riduci
Recensioni e segnalazioni
Argomenti e indici Eugenius II Toletanus archiepiscopus sedit 646-657 Iacobus Sannazarus n. 1457, m. 1530 Braulio Caesaraugustanus episcopus sedit 631-651 ,
Epistolae [44] Dracontius fl. saec. V ex. ,
Laudes Dei [opus includens librum primum traditum ut Hexaemeron sive Eugenii Toletani recensio] Dracontius fl. saec. V ex. ,
Satisfactio Eugenius II Toletanus archiepiscopus sedit 646-657 ,
Dracontii librorum recognitio (Prima dies lux est terris, mors una tenebris... Rex aeterne Deus, auctor rectorque serenus... ) Eugenius II Toletanus archiepiscopus sedit 646-657 ,
Epistola ad Braulionem episcopum Caesaraugustanum (Duae res obortae sunt in ecclesia tua... ) Eugenius II Toletanus archiepiscopus sedit 646-657 ,
Epistola ad Protasium episcopum Tarraconensem (Vestrae pietatis oracula favi dulcedine suaviora ingenti me fateor perlegisse laetitia... ) Eugenius II Toletanus archiepiscopus sedit 646-657 ,
Libellus carminum [101]
Manoscritti
Albi, Médiathèque Pierre Amalric (olim Bibliothèque Municipale), 98 (108) Angers, Médiathèque Toussaint (olim Bibliothèque Municipale), 283 (274) Autun, Bibliothèque Bussy-Rabutin (Bibliothèque Municipale), S 37 (33) Autun, Bibliothèque Bussy-Rabutin (Bibliothèque Municipale), S 212 Berlin, Staatsbibliothek zu Berlin - Preußischer Kulturbesitz, Phillipps 1825 (Rose 167) Berlin, Staatsbibliothek zu Berlin - Preußischer Kulturbesitz, Phillipps 1732 (Rose 181, Meerm. 555) Bern, Burgerbibliothek, 455 Bern, Burgerbibliothek, 363 Bruxelles, KBR (olim Bibliothèque Royale «Albert Ier»), 8860-67 (1351) Cambridge, Trinity College, Ms. R.9.21 (822) Cambridge, University Library, Gg.5.35 Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Barb. lat. 477 Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reg. lat. 2078 Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reg. lat. 69 Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Ross. 604 Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 5330 Darmstadt, Universitäts- und Landesbibliothek (olim Hessische Landes- und Hochschulbibliothek), 3301 El Escorial, Real Biblioteca de San Lorenzo de El Escorial, d.I.1 «Codex Aemilianensis» El Escorial, Real Biblioteca de San Lorenzo de El Escorial, j.II.10 Erfurt, Universitätsbibliothek Erfurt, Dep. Erf., CA 2° 10 Laon, Bibliothèque Municipale «Suzanne Martinet», 273 Laon, Bibliothèque Municipale «Suzanne Martinet», 279 Leiden, Bibliotheek der Universiteit, Voss. lat. 4° 69 Leipzig, Universitätsbibliothek, Rep. I. 74 4° León, Archivo-Biblioteca de la Santa Iglesia Catedral, 22 León, Archivo-Biblioteca de la Santa Iglesia Catedral, s.n. (olim Fragm. 8) London, British Library, Harley 3685 Madrid, Biblioteca de la Real Academia de la Historia, Códices 10 (F. 181; 7) Madrid, Biblioteca de la Real Academia de la Historia, Códices 13 (F. 177; 6) Madrid, Biblioteca Nacional de España, Ms. 10029 Montecassino (Frosinone), Archivio dell'Abbazia (Biblioteca Statale del Monumento Nazionale), 439 Montecassino (Frosinone), Archivio dell'Abbazia (Biblioteca Statale del Monumento Nazionale), 30 Montpellier, Bibliothèque Interuniversitaire, Section de Médecine, H 116 Montpellier, Bibliothèque Interuniversitaire, Section de Médecine, H 306 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 19410 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 18628 Namur, Musée des Arts Anciens du Namurois, Fonds de la ville 15 Paris, Bibliothèque Mazarine, 512 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 8319 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 2772 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 2832 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 8093 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 8321 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 7560 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 7540 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 16668 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 8071 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 8440 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 13029 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 528 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 8094 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 14758 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 13377 Reims, Bibliothèque d'Etude et du Patrimoine (Bibliothèque Carnegie; olim Bibliothèque Municipale), 431 (E. 336) Santo Domingo de Silos, Archivo del Monasterio, Fragm. 18 Valenciennes, Bibliothèque Municipale, 405 (387) Wien, Österreichische Nationalbibliothek, 3261 Scheda N: 28 - 1332; 29 - 1398; 30 - 1375; 31 - 1375; 32 - 1236
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/opera-omnia/517031
*
Paulo Farmhouse Alberto Los prefacios en verso de Eugenio de Toledo: algunas líneas programáticas de la poesía visigótica in Actas . III Congreso Hispánico de Latín Medieval. León, 26-29 Sept. 2001 cur. Maurilio Pérez González , León, Universidad de León 2002 pp. 856, 247-56
Abstract
Estudio literario de dos breves piezas poéticas de Eugenio de Toledo, que sirvieron como prólogo, el primero a su propia colección de poemas, y el segundo a la obra de Draconcio, de la que Eugenio realizó una cuidadosa edición filológica. (José Maria Anguita Jaén)
Riduci
Argomenti e indici Scheda N: 25 - 1307
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-los-prefacios-en-verso-de-eugenio-de-toledo-algun/453999
*
Paulo Farmhouse Alberto Poesía visigótica y época carolingia in Latinidad medieval hispánica cur. Juan Francisco Mesa Sanz , Firenze, SISMEL. Edizioni del Galluzzo 2017 (MediEVI. Series of the Società Internazionale per lo Studio del Medioevo Latino 14) pp. XI-662, 27-53
Abstract
El A. cita varios ejemplos de la difusión de la poesía visigótica en ámbito carolingio: el conjunto de poemas de Eugenio de Toledo copiados en Paris, BNF, lat. 8093 + Leiden Voss. F 111; Paris, BNF, lat. 2832; lat. 7540 + lat. 2772; lat. 8071, Leipzig, UB, Rep. I 74, Bruxelles, BR, 8860-67; su edición de la
Satisfactio de Draconcio, que sirvió de base a Wigbodo para elaborar su comentario al Octateuco dedicado a Carlomagno; el conjunto de epigramas atribuidos a Isidoro, copiados en Milano, Ambrosiana, C 74 sup., Vat. Pal. lat. 276, Lleida, Arxiu Capitular de la Catedral, Roda Rc-0019 (Roda 2), Vat. lat. 7803, Paris, BNF, lat. 8093 e lat. 2773, Sankt Gallen, Stiftsbibl., 397, Zürich, Zentralbibl., C. 78; el poema astronómico de Sisebuto, copiado en Bamberg, SB, Patr. 61, Köln, Erzbischöfliche Diözesan- und Dombibl., 83 II, Sankt Gallen, Stiftsbibl., 855 IV, Paris, BNF, lat. 4860 e lat. 6413 + Karlsruhe, BLB, Karlsruhe 339, München, BSB, Clm 14300 e Clm 16128, Bern, UB, F 219 II, Vat. Reg. lat. 1260 II, Vat. Reg. lat. 255 I, Paris, BNF, lat. 7533 V e lat. 6649. Posteriormente presta atención a los tratados y compilaciones de gramática que utilizan versos visigóticos, como un comentario conservado en Erfurt Amplon. 2º 10 (
Ars grammatica «Quod» ), o la
Ars grammatica atribuida a Pedro de Pisa, cuyos ejemplos poéticos parecen inspirados en las aducidos por Julián en su tratado de gramática, mismo fenónemo que se observa en un capítulo de Julían sobre los inventores de los alfabetos copiado en München, BSB, Clm 807. Julián de Toledo fue también la fuente para los versos visigóticos incluidos en el
Liber glossarum . Algunas citas, en cambio, podrían derivar de fuentes gramaticales hoy perdidas. El A. apunta que en el siglo IX se observan otra clase de citas, tomadas más bien de antologías poéticas: así, menciona el florilegio conservado en Vat. Reg. lat. 215 (
Exempla diversorum auctorum ), donde se cita a Isidoro y Eugenio, así como el florilegio de Micón de Saint-Riquier, el copiado en Paris, BNF, lat. 2773, el de Einsiedeln, Stiftsbibl., 32 y el de London, BL, Harley 2685; también las glosas de Vat. lat. 1469, que utiliza el poema de Sisebuto. Por último, tiene en cuenta los escolios presentes en una collección de escolios a Persio conservado en los manuscritos Krivoklát, Krivoklásta Knihovna, I.D.31 y Leiden, BU, Voss. lat. Q. 18, donde se citan versos de Eugenio. (Joel Varela Rodríguez)
Riduci
Argomenti e indici Poesia Ars grammatica «Quod» (Unde incipere debeat gramatica. Quod grammatica a nomine incipere debet... ) Ars grammatica, poetica et rhetorica (Partes grammaticae artis quot sunt... ) Exempla diversorum auctorum Florilegia Liber glossarum (A littera in omnibus gentibus ideo prior est literarum, pro eo quod ipsa prior nascentibus vocem apperiat. Abba Syrum nomen, significat in Latinum pater... ) Ansileubus saec. VII ex./VIII in. ,
Liber glossarum (?) Dracontius fl. saec. V ex. ,
Satisfactio Eugenius II Toletanus archiepiscopus sedit 646-657 ,
Dracontii librorum recognitio (Prima dies lux est terris, mors una tenebris... Rex aeterne Deus, auctor rectorque serenus... ) Eugenius II Toletanus archiepiscopus sedit 646-657 ,
Libellus carminum [101] Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
Versus Iulianus Toletanus archiepiscopus n. 642, m. 6-3-690 ,
Ars grammatica, poetica et rhetorica (?) (Partes grammaticae artis quot sunt... ) Micon Centulensis monachus m. post 853 ,
Opus prosodiacum Persius, Fortleben ,
Saturae Petrus Pisanus diaconus n. 744 ca., m. ante 799 ,
Ars grammatica [tres recensiones] (Hoc opus, exiguo quod cernis tramite, lector, iam Petrus domini facit amore sui... De nomine Donatus dicit... Sciendum est quid sit oratio vel quare dicatur oratio aut quibus modis dicatur oratio aut quot sint orationis genera... Donatus dicit de octo partibus orationis. Dicit Donatus: Partes orationis sunt octo... Sciendum est quid est oratio vel quare dicatur oratio aut quibus modis dicatur oratio aut quot sint genera orationis... ) Sisebutus Visigothorum rex regnavit 612-621 ,
Carmen de eclipsibus solis et lunae Wigbodus fl. 780/799 ca. ,
Commentarium in Octateuchum Manoscritti
Bamberg, Staatsbibliothek, Patr. 61 (HJ.IV.15) Bern, Burgerbibliothek, F. 219 Bruxelles, KBR (olim Bibliothèque Royale «Albert Ier»), 8860-67 (1351) Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Pal. lat. 276 Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reg. lat. 215 Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reg. lat. 255 Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reg. lat. 1260 Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 7803 Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 1469 Einsiedeln, Stiftsbibliothek, 32 (Msc. 1060; 4. Nr. 4) Erfurt, Universitätsbibliothek Erfurt, Dep. Erf., CA 2° 10 Karlsruhe, Badische Landesbibliothek, Karlsruhe 339 Köln, Erzbischöfliche Diözesan- und Dombibliothek, 83 II (Darmst. 2084) Krivoklát, Krivoklásta Knihovna (Zámecká Knihovna), I.D.31 Leiden, Bibliotheek der Universiteit, Voss. lat. 2° 111 Leiden, Bibliotheek der Universiteit, Voss. lat. 4° 18 Leipzig, Universitätsbibliothek, Rep. I. 74 4° Lleida/Lérida, Arxiu Capitular de la Catedral, Roda Rc-0019 (Roda 2) London, British Library, Harley 2685 Milano, Biblioteca Ambrosiana, C 74 sup. München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 14300 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 807 München, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 16128 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 6649 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 4860 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 2772 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 8093 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 2832 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 8071 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 7540 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 6413 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 7533 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 2773 Sankt Gallen, Stiftsbibliothek, 397 Sankt Gallen, Stiftsbibliothek, 855 Zürich, Zentralbibliothek, C 78 (olim 451; cat. 109)
Leggi saggio
Scheda N: 39 - 4985
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-poesía-visigótica-y-época-carolingia/717697
Paulo Farmhouse Alberto Poésie wisigothique dans l'exemplification du «Liber Glossarum» in Le «Liber glossarum» (s. VII-VIII): composition, sources, réception cur. Anne Grondeux , praef. Massimo Gioseffi , Paris, Université Paris VII-Laboratoire des théories linguistiques 2016 (Dossiers d'HEL 10) pp. 261, 159-76
Abstract
Studio delle citazioni di poeti iberici nel
Liber glossarum , mediate da diverse opere grammaticali: l'
Ars di Giuliano da Toledo, da cui dipendono citazioni di Eugenio e dell'
Epitaphium Antoninae , citato in una forma prossima a quella del ms. Erfurt, UB, Ampl. 2° 10; le
Etymologiae di Isidoro (citate in una versione più ampia rispetto a quella primitiva, che comprende alcune sezioni grammaticali attestate in codici datati alla seconda metà dell'VIII secolo), da cui dipende la citazione di versi di Draconzio (
De laudibus Dei e
Satisfactio ); e della grammatica
Quod , che media le citazioni di alcuni versi dai
Carmina di Eugenio, citandoli a sua volta, secondo l'A., dalla grammatica di Giuliano. Infine, è messa in rilievo la dipendenza del
Liber da una versione ampliata e rielaborata del
De metris di Mallio Teodoro, cui sono stati aggiunti esempi dai medesimi poeti visigoti che fanno parte del corpus sfruttato da Giuliano da Toledo per la sezione metrica dell'
Ars . Un procedimento simile è rilevato alla base della versione del
De metris nel codice Berlin, SB, Diez B Sant. 66. (Marina Giani)
Riduci
Argomenti e indici Liber glossarum (A littera in omnibus gentibus ideo prior est literarum, pro eo quod ipsa prior nascentibus vocem apperiat. Abba Syrum nomen, significat in Latinum pater... ) Ars grammatica «Quod» (Unde incipere debeat gramatica. Quod grammatica a nomine incipere debet... ) Ars grammatica, poetica et rhetorica (Partes grammaticae artis quot sunt... ) Epitaphion Antoninae (In lacrimis cuncta si possem vertere membra... ) Ansileubus saec. VII ex./VIII in. ,
Liber glossarum (?) Dracontius fl. saec. V ex. ,
Laudes Dei [opus includens librum primum traditum ut Hexaemeron sive Eugenii Toletani recensio] Dracontius fl. saec. V ex. ,
Satisfactio Eugenius II Toletanus archiepiscopus sedit 646-657 ,
Libellus carminum [101] Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
Etymologiarum libri XX Iulianus Toletanus archiepiscopus n. 642, m. 6-3-690 ,
Ars grammatica, poetica et rhetorica (?) (Partes grammaticae artis quot sunt... ) Mallius Theodorus grammaticus saec. IV-V, Fortleben ,
De metris (Dubitare neminem arbitror, Theodore fili, quin ratio metrica suavitatis causa reperta sit... De syllaba. Est igitur syllaba litterarum inter se congregatarum apta conplexio... ) Manoscritti
Risorse esterne collegate Dossiers d'HEL 10 (Alberto)
Scheda N: 39 - 4899
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-poésie-wisigothique-dans-l-exemplification-du-lib/725981
*
Paulo Farmhouse Alberto Poetry in Seventh Century Visigothic Spain in Wisigothica. After M.C. Díaz y Díaz cur. Carmen Codoñer Merino - Paulo Farmhouse Alberto , Firenze, SISMEL. Edizioni del Galluzzo 2014 (MediEVI. Series of the Società Internazionale per lo Studio del Medioevo Latino 3) pp. XXIV-763, 119-75
Abstract
L'A. indaga il ruolo culturale della poesia nella Spagna visigotica del VII secolo. Considera in particolare la produzione di antologie e collezioni, partendo dall'unico manoscritto del VII secolo di contenuto poetico (El Escorial, RB, r.II.18, ff. 9-24; 35-58; 60-65; 67-82) e da una serie di testimoni che discendono da antologie poetiche spagnole altomedievali (Paris, BNF, lat. 8093, ff. 1-32, 37-8 [parte I: sec. IX in.]; Leiden, Bibl. der Rijksuniversiteit, Voss. Lat., F. 111 [sec. IX in.]; León, Archivo de la Catedral, 22 [sec. IX in.] e Fragm. 8 [sec. IX med.]; Madrid, BN, 10029, ff. 1-60, 69-76 [parte I: sec. IX ex.-X in.]; ff. 61-8 [parte II: sec. IX med.]; ff. 77-144 [parte III: sec. IX ex.-X in.]; Santo Domingo de Silos, Abadía de Santo Domingo, Fragm. 18 [sec. X]). La letteratura poetica visigotica del VII secolo che annovera tra i suoi massimi esponenti Eugenio e Giuliano di Toledo, è influenzata da modelli poetici classici (Orazio, Persio, Giovenale, Lucano e Virgilio) e tardoantichi (Prudenzio, Giovenco, Sedulio, Avito e Draconzio), oltre che da un meticoloso insegnamento metrico-grammaticale, compiuto sui manuali di Donato, Pompeo, Audace, Manlio Teodoro e sul capitolo
De pedibus (I 17) delle
Etymologiae di Isidoro di Siviglia. L'analisi di altri manoscritti, contenenti antologie poetiche di origine visigotica (Bruxelles, BR, 8860-67 [ca. IX sec.]; Vat. Reg. lat. 2078 [parte II: sec. IX]; Leipzig, UB, Rep. I. 74 [sec. IX med.]; London, BL, Add. 30845, ff. 1-7v, 8-16v [parte I: sec. X ex.; parte II: sec. X ex.-XI in.], Add. 30851, ff. 110v-78v [sec. XI med.]; Madrid, Real Academia de la Historia, 118 / 14, fragm. a [sec. XI in.]; Paris, BNF, lat. 2832 [sec. IX med.], lat. 7540 [sec. IX med.], lat. 8071 [sec. IX ex.]; Toledo, Bibl. Capitular, 35-6 [sec. X med.]), innesca una riflessione sui generi letterari poetici utilizzati in Spagna nel VII secolo: si tratta di epitaffi, epigrammi, differenti tipi di inni (anonimi e non), di cui l'A. appronta una lista puntuale al termine dell'articolo. (Luca Villani)
Riduci
Argomenti e indici Poesia Avitus Viennensis episcopus n. 460 ca., m. 518 Dracontius fl. saec. V ex. Eugenius II Toletanus archiepiscopus sedit 646-657 Horatius, Fortleben Hymni, Forme liturgiche Iulianus Toletanus archiepiscopus n. 642, m. 6-3-690 Lucanus, Fortleben Prudentius, Fortleben Vergilius poeta, Fortleben Audax grammaticus, Fortleben ,
De Scauri et Palladii libris excerpta per interrogationem et responsionem (Ars quid est? Rei cuiusque scientia ad utilitatem delectationemque tendentis usu vel ratione comprehensa) Donatus grammaticus, Fortleben ,
Ars grammatica Isidorus Hispalensis episcopus n. 560 ca., m. 4-4-636 ,
Etymologiarum libri XX Iuvenalis, Fortleben ,
Saturae Iuvencus, Fortleben ,
Evangeliorum libri IV Mallius Theodorus grammaticus saec. IV-V, Fortleben ,
De metris (Dubitare neminem arbitror, Theodore fili, quin ratio metrica suavitatis causa reperta sit... De syllaba. Est igitur syllaba litterarum inter se congregatarum apta conplexio... ) Persius, Fortleben ,
Saturae Pompeius grammaticus saec. V/VI ,
Commentum artis Donati Sedulius poeta, Fortleben ,
Carmen Paschale Sedulius poeta, Fortleben ,
Hymni II
Manoscritti
Bruxelles, KBR (olim Bibliothèque Royale «Albert Ier»), 8860-67 (1351) Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reg. lat. 2078 El Escorial, Real Biblioteca de San Lorenzo de El Escorial, r.II.18 Leiden, Bibliotheek der Universiteit, Voss. lat. 2° 111 Leipzig, Universitätsbibliothek, Rep. I. 74 4° León, Archivo-Biblioteca de la Santa Iglesia Catedral, s.n. (olim Fragm. 8) León, Archivo-Biblioteca de la Santa Iglesia Catedral, 22 London, British Library, Add. 30845 London, British Library, Add. 30851 Madrid, Biblioteca de la Real Academia de la Historia, Códices 118 Madrid, Biblioteca Nacional de España, Ms. 10029 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 8093 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 2832 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 8071 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 7540 Santo Domingo de Silos, Archivo del Monasterio, Fragm. 18 Toledo, Archivo y Biblioteca Capitulares (olim Biblioteca del Cabildo), 35-6
Leggi saggio
Scheda N: 36 - 5383
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-poetry-in-seventh-century-visigothic-spain/664256
Alexander Arweiler Die Confessiones des Augustinus, die römische Verssatire und die Grundlagen einer christlicher Poetologie in der Dichtung De laudibus Dei des Dracontius in Dulce melos. La poesia tardoantica e medievale. Lateinische und griechische christliche Dichtung in Spätantike, Mittelalter und Neuzeit . Atti del III Convegno internazionale di studi. Akten des 3. internationalen Symposiums (Vienna, 15-18 novembre 2004) cur. Victoria Panagl , Alessandria, Ed. dell'Orso 2007 (Centro internazionale di studi sulla poesia greca e latina in età tardo-antica e medievale. Quaderni 3) pp. X-483, 229-66.Argomenti e indici Scheda N: 31 - 1158
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-die-confessiones-des-augustinus-die-römische-vers/576036
*
Alexander Arweiler Die Imitation antiker und spätantiker Literatur in der Dichtung «De spiritalis historiae gestis» des Alcimus Avitus. Mit einem Kommentar zu Avit. carm. 4, 429-540 und 5, 526-703 Berlin-New York, W. de Gruyter 1999 pp. XI-384 tavv. 6 (Untersuchungen zur antiken Literatur und Geschichte 52)
Abstract
Der A. nähert sich Avits Dichtung aus drei Blickwinkeln. Er analysiert das Verhältnis von Exegese und Poesie, wobei unter dem Stichwort «Sensus spiritalis» die Verarbeitung exegetischer Fachliteratur durch den Dichter untersucht wird und charakteristische Auswahlprinzipien in der christlichen Lehrdichtung herausgearbeitet werden. Unter der Überschrift
Sensus moralis widmet sich der A. der Hinweistechnik und dem Einfluß der Rhetorik und der Charakterzeichnung der Figuren als Mittel moralischer Belehrung. Ein Seitenblick gilt dem Verhältnis von Dichtung und bildender Kunst. Den zentralen Teil der Studie bildet der Kommentar zu den im Titel genannten Abschnitten aus
De spiritalis historiae gestis . Im dritten Abschnitt untersucht der A. unter dem Stichwort «Dichtung als Handwerk» Avits Imitationstechniken. Am Beispiel von Avits Schilderungen der Sintflut und des Zuges durch das Rote Meer können die Episierung und Moralisierung sowie der Versuch der Überbietung und der Überblendung christlicher und paganer Referenztexte (u.a. Ovid, Lucan, Valerius Flaccus, Seneca, Marius Victor, Dracontius, Prudentius, Sidonius) aufgezeigt werden. Abschließend werden Besonderheiten von Avits Sprache und der Aufbau seiner Hexameter diskutiert. Literaturverzeichnis und Indizes. (Christian Heitzmann)
Riduci
Recensioni e segnalazioni
Argomenti e indici Scheda N: 21 - 525; 22 - 597
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-die-imitation-antiker-und-spätantiker-literatur-i/372619
Robert Gary Babcock A Revival of Claudian in the Tenth Century CM 37 (1986) 203-21
Abstract
Non sufficientemente approfondita risulta la fortuna di Claudiano nei secc. X-XI. Se dubbi sono i riferimenti a quest'autore in Raterio, Wipone, Gozwino, nei
Gesta Berengarii , nella
Vita Brunonis di Ruotgero e nell'
Ecloga Theoduli , una sicura conoscenza di Claudiano si riscontra invece presso la scuola monastica dell'abbazia benedettina di S. Pietro a Lobbes, sotto Erigerio (? 1007) e, in seguito, a Gembloux sotto Olberto (1012-1048). A favore di questa conoscenza sono la
Vita Ursmari di Erigerio, l'anonima
Vita Landelini e le opere di Sigeberto di Gembloux, ma anche la presenza del testo di Claudiano in manoscritti facenti capo a questi centri monastici (cfr. catalogo manoscritto in Berlin, SB, Diez. B. Santen 66, florilegio in München, BSB, lat. 6292 e Bruxelles, BR, 5381). Tra i manoscritti citati nel catalogo di Lobbes, particolarmente apprezzati da Erigerio erano quelli inventariati ai numeri 238 e 239, contenenti rispettivamente Claudiano, Tibullo, Persio (con gli scholia di Cornuto), Draconzio e il
Carmen contra paganos Riduci
Recensioni e segnalazioni
Argomenti e indici Claudianus Claudius, Fortleben Bruno Coloniensis episcopus n. 925, m. 11-10-965 Carmen contra paganos (adversum Nicomachum) Cornutus pseudo, Fortleben Dracontius fl. saec. V ex. Gembloux, Biblioteche Gesta Berengarii imperatoris Goswinus Moguntinensis canonicus v. 1031/1074 Herigerus Lobiensis abbas n. 940 ca., m. 31-10-1007 Landelinus Crispiniensis abbas Lobbes, Biblioteche Olbertus Gemblacensis abbas n. 980 ca., m. 21-7-1048 Persius, Fortleben Ratherius Veronensis episcopus n. 887, m. 974 Ruotgerus Coloniensis saec. X Sigebertus Gemblacensis monachus n. 1030 ca., m. 5-10-1112 Theodulus saec. X Tibullus, Fortleben Ursmarus episcopus, Lobiensis abbas Wipo n. ante 1000, m. post 1047
Manoscritti
Scheda N: 11 - 2955; 9 - 2326
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-a-revival-of-claudian-in-the-tenth-century/60426
Robert Gary Babcock On the «Vita Ursmari» of Heriger of Lobbes MLJ 18 (1983) 105-6
Abstract
Contrariamente a quanto sostenuto da K. Strecker nelle sue edizioni, Ovidio
Fasti non è da annoverarsi come fonte dei seguenti passi: il v. I 344 della
Vita Ursmari di Erigerio di Lobbes è modellato su Draconzio
Laud. Dei III 118 e i vv. 45 e 426 dell'anonima
Vita Landelini rivelano l'influsso di Prisciano
Instit. p. 123 Keil II
Riduci
Recensioni e segnalazioni
Argomenti e indici Scheda N: 6 - 1412; 8 - 1418
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-on-the-vita-ursmari-of-heriger-of-lobbes/60427