Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Ashburnham 283
Lezionario francescano incentrato sui santi principali dell'Ordine e sulla Croce
sec. XIV; prov. Verona Il codice, proveniente dalla vendita Gianfilippi e certamente nato per una sede francescana, non reca note di possesso che possano precisarne la storia.
I. ff. 47 Lezionario francescanosuddivisione lectiones I testi sono scanditi in cicli di nove lectiones fin dall'origine. 1. ff. 1-15 - Bonaventura de Balneoregio n. 1217/1221, m. 14/15-7-1274 , Legenda sancti Francisci minor (= BHL 3110 - BHL S 3110 b)
prol.tit. Legenda seraphici patris nostri Francisci - In translatione sancti Francisciprol. inc. Apparuit gratia Dei salvatoris nostri diebus istis novissimis - expl. cum Crucis ostensis misteriis insigniter demonstravit illustrem inc. Hic nimirum de vallis Spoletane partibus civitate Assisii trahens originem - expl. quo nos introducat per beati patris suffragia inclitus ille salvator et ductor Yesus, cui cum Patre et Spiritu Sancto in Trinitate perfecta omnis sit laus, honor et gloria in saecula saeculorum translatio inc. Franciscus igitur servus et amicus Altissimi ordinis minorum fratrum institutor - expl. innotescit fidelibus mirificans sanctum suum magnificentia virtutis Altissimi, cui est honor et gloria per infinita saecula saeculorum Franciscus Assisiensis OFM n. 1182, m. 4-10-1226 : Vita + translationote La vita occupa sette cicli di lezioni, la traslazione (ff. 13v-15), accompagnata dalla propria titolatura, un ottavo. 2. ff. 15-24v - Iulianus Spirensis n. 1200 ca., m. 1250 ca. , Vita sancti Antonii Patavini , con translatio anonima (= BHL S 592)
tit. In festo sancti Antonii confessoris Ordinis Minorum - In translatione sancti Antonii confessoris Ordinis Minoruminc. In Yspaniis civitate Ulixbona que ad occidentalem regni Portugallie plagam - expl. mox erroribus abdicatis fide perfecta credere cepit Christo, qui cum Patre et Spiritu Sancto gloriosus regnat in saecula saeculorum translatio, prol. inc. Quoniam dignum est ut prophete vocibus edocemur - expl. contemplantium utilitate feliciter recensemus inc. Anno siquidem dominice incarnationis MCCXXXI indictione quarta XIII die mensis iunii feria VI beatissimus pater ac frater Antonius natione Yspanus - expl. pro nobis supplex ad Deum precator assiste, qui cum Filio in unitate Spiritus Sancti vivit benedictus in saecula saeculorum Antonius de Padua OFM n. 1195 ca., m. 13-6-1231 : Vita + translationote La vita si conclude poco prima della fine, omettendo l'appendice sui miracoli incerti e l'epilogo (= AASS Iun. II, col. 717C). Come prima, un ultimo ciclo di lectiones è ottenuto dalla traslazione del santo (ff. 21v-24v), in una versione non identificata. 3. ff. 24v-29v - Iohannes XXII papa n. 1244 ca., m. 4-12-1334 , Bulla canonizationis sancti Ludovici Tolosani ep. , con translatio anonima (= BHL 5054 - BHL S 5054 bb)
tit. In festo sancti Ludovici episcopi et confessoris Ordinis Minorum - In translatione eiusdeminc. Iohannes episcopus servus servorum Dei universis Christi fidelibus - expl. misericorditer relaxamus. Datum in Avinione VII idus aprilis pontificatus nostri anno primo translatio inc. Gloriosus Dei confessor et pontifex illustris - expl. beneficia divina meritis eius exuberant, prestante Domino nostro Iesu Christo qui cum Patre et Sancto Spiritu vivit et regnat in saecula saeculorum Ludovicus Tolosanus OFM m. 1297 ca. : Vita + translationote Alla bolla papale si aggiunge (ff. 28-29v) la traslazione, secondo la struttura abituale della raccolta. 4. ff. 29v-36v - Clarae Assisiensis Legenda minor , con translatio (= BHL 1817 - BHL S 1817 c - 1817 e)
additamentum tit. In festo sancte Clare virginis de ordine Sancti Francisci - In translatione eiusdeminc. Venerabilis Christi sponse Deoque dicate virginis Clare natalitium diem - expl. post te trahas ad gaudium et gloriam sempiternam, quo nos perducat rex noster et dux Christus Iesus crucifixus cui cum Patre et Spiritu Sancto est omnis honor et gloria per infinita saecula saeculorum translatio inc. Admirabilis et venerabilis virgo Clara ancilla fidelissima - expl. Acta sunt Narnie in maiori ecclesia MCCLV pontificatus sui anno primo app. inc. Revolutis postmodum quinque annis completa ecclesia - expl. data Sublaci V idus septembris pontificatus nostri anno sexto Clara Assisiensis virgo et abbatissa OFM n. 1193/1194, m. 11-8-1253 : Vita + translationote Alla vita fanno seguito (ff. 34v-36v) come testimonianze sulla traslazione due bolle di Alessandro VI (Narni, 12 agosto 1255 e Subiaco, 9 settembre 1260), accomunate sotto la titolatura riportata come ciclo di nove lezioni. 5. ff. 36v-39vtit. Sermone e omelia attribuita ad Agostino per Ognissanti 6. ff. 39v-40 - Inventio et translatio sanctae Crucis (= BHL S 4169 n [inc.])
tit. In festo inventione sancte Crucisinc. Anno ducentesimo trigesimo sexto a destructione et eversione Ierusalem a Vespasiano et Tito filio eius - expl. partem aliam in thecis argenteis et aureis Ierosolymis reliquid Iesus Christus (ss. crucis) : Inventio + translationote A causa della caduta di un foglio tra gli attuali 39v e 40, del testo sopravvivono solo parte della prima lectio , fino a ipse Maxentius ad decep- , e un tratto finale che comprende la conclusione della quinta e la sesta (divisa però tra questo testo e il seguente), da filii tui Domini nostri. Applicavitque (...) . La narrazione si conclude in un punto differente da quello riportato nella voce BHL. 7. ff. 40-42tit. Parte di sermone e omelia attribuiti ad Agostinonote I due testi completano il ciclo di nove lectiones . 8. ff. 42-45 - Exaltatio sanctae Crucis (= BHL S 4178 b)
tit. In festo exaltacionis eiusdem sancte Crucisinc. Cum venerabile lignum sancte Crucis ab Helena Constantini matre inventus fuisset - expl. et ascensurum in sublimia quo perducat Iesus Christus (ss. crucis) : Inventio + translatio 9. ff. 45-47vtit. Estratto da Origene, om. XII sull'Esodo, omelia attribuita a Crisostomo e ufficio per la Trasfigurazionenote Quest'ultima parte (il materiale omiletico diviso in nove lezioni, quindi da f. 46v l'ufficio stesso per la ricorrenza) è aggiunta da una diversa mano, probabilmente per sfruttare i fogli finali rimasti liberi.
bibliografia
Firenze. BML - Ashburnhamiani , 349-51