Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Ashburnham 140 (67)
Miscellanea omiletica e storica di origine cassinese, con materiali agiografici su S. Benedetto e S. Tommaso apostolo
a. 1507-1512 e 1517; orig. Napoli; Montecassino (Frosinone); prov. Verona Il codice fu prodotto per quaderni sciolti, datati tra il 1507 e il 1512 a Montecassino e Napoli e riuniti nel 1517, con un corredo iniziale di tavole e note cronografiche e un indice. Reca sul dorso note di Scipione Maffei e passò alla collezione di Guglielmo Libri, quindi di Lord Ashburnham, attraverso il percorso dalla biblioteca di Giulio Saibante a quella di Paolino Gianfilippi.
I. ff. 1-18 Tavole cronologiche (1515-1591)note Insieme di tavole, computi e note cronografiche aggiunto ai fascicoli originari, dove si trova fra l'altro l'indicazione hoc anno 1517 (f. 3v). Nelle tavole principali, che hanno inizio al f. 4, sono indicate per ogni anno le feste mobili, indizioni, bisestilità e così via. In seguito, negli spazi rimasti vuoti ai ff. 3 e 11 furono inoltre trascritte ricette mediche (la prima delle quali datata 1526). Questa sezione iniziale recava in origine una foliazione romana minuscola, che contava come primo il foglio di guardia.
II. ff. 19-177 Omiliario per annum note Sono raccolti sermoni ed estratti di vari autori per le domeniche e le feste: Ambrogio, Agostino, Gerolamo, Origene, Leone, Fulgenzio, Gregorio Nazianzeno, Giovanni Crisostomo.
III. ff. 177-184 Trattato in lode della Trinità attribuito ad Ambrogio
IV. f. 184v Estratti da Gregorio Magno, Gerolamo e Agostino
V. ff. 185-225v - Petrus Damiani n. 1007, m. 22/23-2-1072 , Epistolae , opusc. 33, 34, 52, 43; ep. V 5
VI. ff. 226-237v Omelia attribuita a Pietro Diacono per la festa di Benedetto
VII. ff. 237v-256v - Inventio et miracula sancti Benedicti Casinensis abb. [auctore Petro Diacono Casinensi] (= BHL 1142)
prol.prol. inc. Egregii atque pretiosissimi confessoris Benedicti octavum festivitatis diem - expl. ut nullus de hoc valeat ulterius dubitare inc. Eo siquidem tempore quo ecclesie speculum Desiderius eandem renovabat ecclesiam - expl. bona Domini in terra viventium cum eodem patre sanctissimo videre feliciter mereamur, ipso adiuvante qui vivit et regnat per omnia saecula saeculorum Benedictus Casinensis abbas m. 543 : Inventio
VIII. f. 257 - Petrus Diaconus, Casinensis monachus n. 1107/1110, m. 1159/1164 , Liber illustrium virorum archisterii Casinensis , cap. 1note Si riproduce il capitolo dedicato a Benedetto (= PL 173,1010-1012).
IX. f. 257r-v - Petrus Diaconus, Casinensis monachus n. 1107/1110, m. 1159/1164 , Ortus et vita iustorum coenobii Casinensis , capp. 14-15 (Bonizio e Severo) (= BHL 7675)
inc. Bonitius quintus post patrem Benedictum abbas - expl. casca nomine antiquitus dicebatur vetustior res Severus Casinensis ep. note Estratto che si arresta nella prima parte della narrazione su Severo (= PL 173,1071B-1073C).
X. ff. 257-260v - Paulus Diaconus n. 720/730, m. 797 ca. , Carmina , carme in lode di Benedetto (= BHL 1105)
Prologus Pauli diaconi et monachi in subsequentes versus de miraculis sanctissimi patris nostri Benedicti - Versus eiusdem Pauli diaconi prol.,
epilogo
prol. inc. Diebus Iustiniani orthodoxi imperatoris beatus Benedictus pater - expl. elegiaco metro contexui inc. Ordiar unde tuos sacer o Benedicte triumphos - expl. qui tam mira facis sit tibi laus et honor epil. inc. Libet me breviter referre quod beatus papa Gregorius - expl. hos sequentes versos in eius laude composuit Benedictus Casinensis abbas m. 543 : Versus
XI. ff. 260v-261v - Marcus poeta Casinensis monachus m. 610 ca. , Versus in Benedicti laudem (= BHL 1103)
Marci poete discipuli patris nostri Benedicti in eius laude incipiunt carminainc. Ceca profanatas coleret dum turba figuras - expl. que lacerant Marci pectora bruta tui Benedictus Casinensis abbas m. 543 : Versus
XII. ff. 261v-265 - Bertarius Casinensis abbas sedit 856-883, m. 22-10-883 , Carmen de sancto Benedicto (= BHL 1107)
Versus sancti Bertarii abbatis et monachi de miraculis almi patris nostri Benedicti - Precatio pro se et pro aliisoratio inc. O Benedicte pater cunctis celeberrime terris - expl. mox hic salvatus semper in orbe fuit precatio inc. Euge pater sancte tanto qui munere fulgis - expl. et tribuat Christus sanctas sine fine coronas (Textus metricus )
Benedictus Casinensis abbas m. 543 : Versus
XIII. f. 265r-v Estratto sui titoli spettanti agli abati di Montecassino, dai Gesta di Bertarionote Seguono i cinque esametri finali del carme CCXVII sui Simoniaci attribuito a Pier Damiani (Walther n° 9262, = PL 145,969B-C).
XIV. ff. 266-269 - Miracula sancti Thomae ap. in India facta [exc. ex opere ps. Iohannis presb.] (= BHL 8145)
Infrascripta mirabilia que referuntur in libro sancti Thome apostoli reperi in quodam libro antiquissimo in biblioteca sacri cenobii Casinensis prol.prol. inc. Temporibus antiquis consuetudo fuisse legitur rex bonarum studia - expl. memorie deputando posteris significare curavimus inc. Termporibus itaque Calisti pape II anno vero eiusdem quarto res novis annalibus memoranda - expl. qui tanta miracula per sanctissimum Thomam apostolum suum operari dignatur, cui est honor, gloria et potestas in saecula saeculorum Thomas apostolus : Miracula
XV. ff. 269v-275v - Petrus Damiani n. 1007, m. 22/23-2-1072 , Epistolae , opusc. App. 24; epp. VI 27 e 29
XVI. ff. 275v-282 Estratti da sermoni e omelie di varii autori
bibliografia
Firenze. BML - Ashburnhamiani , 111-9; Collett, Italian Benedictine Scholars , 53-4