Responsabile descrizione interna Francesca MazzantiFirenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Plut. 13 dex. 6
Composito
Apri tutte le sezioni / Chiudi tutte le sezioni
ff. III, 131, II', numerazione con modulo meccanico in prossimità dell'angolo inferiore esterno per 128, non estesa ai tre ff. bianchi finali conteggiati come guardie e num. I'-III'; tracce di un'altra numerazione moderna nell'angolo superiore esterno, saltuaria e non coincidente (f. 41r: 40 ; f. 77r: 76; f. 85r: 84 ; f. 108r: 107 ; f. 113r: 112 ; f. 122r: 121 ; f. 123r: 122 ; f. 125r: 124 ; f. 128r: 127 ); guardie miste: ff. II-III (num. I-II) e I' (num. IV') membr. antichi, ff. I e II' cart. coevi alla legatura ottocentesca Dimensioni: 285 × 207 (f. IIIr)Legatura ottocentesca in tela su cartone, dorso in cuoioEnte possessore Firenze, S. Croce, convento OFM (sec. XV ex. - 1766)Storia del manoscritto A f. IIIv, in alto, parzialmente svanita, la nota di S. Croce (sec. XV ex., mano b1): Liber Conventus Sancte Crucis de Florentia ordinis Minorum continens infrascripta opera, videlicet: | S(e)n(tent)ias (sic) Iohannis Damasceni. | Monologion Anselmi. | Prosologion (sic) eiusdem . | Liber Anselmi Cur Deus homo. | Anselmi De processione Spiritus Sancti. | Anselmi De fermentato et azimo. | Anselmi De similitudinibus. | Anselmi De conceptu virginali. | Anselmi de corpore (Christ)i. | Eiusdem De sermone figurativo. | De sacramentis. | L(iber) quid ad hoc respondeat quidam pro insipiente. | R(esponsio) vero insipientis contra respondentem. | De gramatico ; di lato: N° CXXXVI° (segnatura corrispondente a Mazzi, Inventario ; il ms. compare In XII bancho ex parte ecclesie con il titolo Iohannes Damascenus Quomodo Deus sit incomprehensibilis, Monologion Anselmi, Prosologion, Cur deus homo, De processione Spiritus Sancti, De fermentato et azimo, De similitudinibus. De conceptu virginali, De corpore Christi, De sermone figurativo, De sacramentis, Quid ad hoc respondeat quidam pro insipiente, Responsio insipienti contra respondentem, De grammatico ). A f. 129v, nel margine superiore, una probabile segnatura a matita, di mano moderna, non precisamente collegabile: C.B.12.C.6 . A f. I'v, nell'angolo inferiore interno, una mano ottocentesca ha annotato il nr. 402 , forse un'altra segnatura. A f. IIv, in origine solidale alla legatura, al centro, il cartellino a stampa che ricorda il passaggio del ms. alla Biblioteca Medicea Laurenziana nell'ottobre 1766, completato a penna con la segnatura attuale. Sul dorso, nel primo comparto superiore, recuperato dalla vecchia legatura, ciò che resta di un tassello in pelle con il titolo a inchiostro, di mano moderna: Dama[sce]ni atque [A]nselm[i] quaeda[m] ; nel secondo comparto da piede, alquanto rovinato, un altro cartellino cart. profilato in blu con l'attuale segnatura, Dext. XIII. 6 .Bibliografia Bandini Catalogus (1777), IV coll. 430-431; Mazzi, Inventario (1897), p. 30 nr. 136; Buytaert De fide orthodoxa (1955), p. XXV nr. 21; Davis Early Collection (1963), p. 404 nr. 23; Davis Dante (1988), p. 148 note 61 e 63; Rossi Da Dante a Leonardo (1999), pp. XXVI, XLII; Brunetti-Gentili Biblioteca (2000), pp. 34, 39 e nota 48; Forrai Change and continuity (2014); Chiodo Ad usum (2016), p. 23 nota 49; Pegoretti Scuole delli religiosi (2017), p. 46 nr. 43; Gentili Poesia (2020), p. 236 e nota 43; Libri del fondo antico (2021); Lettori e possessori (2021), p. 627; Speranzi Scrittura (2023), pp. 135, 137-8, 146, 151; Orsino-Salvestrini Note (2023), pp. 103, 119
U.C. I (ff. 1-40) sec. XIII ultimo quarto data stimata membr. ff. 40; fascicoli 1-3 (12), 4 (4): richiami orizzontali spostati verso il margine interno, in genere integralmente rifilati (ne resta traccia solo a f. 24v) Dimensioni: 286 × 203 (f. 19r); specchio di scrittura: 27 [193] 66 × 32 [57 (6) 55] 53; rr. 48/ll. 47, rigatura a mina di piombo Disposizione del testo: su 2 coll.Scritture e mani : littera textualis Presenza di correzioni Rare note a margine del copista e di almeno una mano coeva, che segnano per lo più varianti o correzioni (e.g. ff. 1v, 4v, 6v, 7v, 13v, 21v, 27r) Decorato Iniziali filigranate: iniziali rifesse rosse e blu (ff. 1ra, 6vb e 16va), iniziali rosse con filigrana blu e blu con filigrana rossa, alternate Rubricato: titoli correnti in capitale mista rossa e blu; rubricheEnte possessore Firenze, S. Croce, convento OFM (sec. XV ex.-1766)
numero d'ordine: I
I. ff. 1ra-39va Burgundio Pisanus n. 1110 ca., m. 30-10-1193 , De fide orthodoxa prol. inc. Deum nemo vidit unmquam. Unigenitus Dei Filius, qui est in sinu Patris, ipse enarravit [Io 1,18]. Ineffabilis igitur est Deus et incomprehensibilis prol., f. 1ra expl. non transferamus terminos eternos neque transgrediamur divinam traditionem text., f. 1ra inc. Oportet igitur eum qui de Deo dicere vel audire vult manifeste scire quod neque omnia effabilia text. expl. fulgebunt sicut sol cum angelis in vitam eternam cum domino nostro Iesu (Ch)risto, videntes ipsum et nisi indeficiens id quod ab ipso est gaudium fructificantes Rubrica diplomatica Iohannis presbiteri Damasceni qui Mansio (sic) liber incipit, in quo est traditio certa ortodoxe fidei c(apitulis) divisa C a Burgundione iudice cive Pisano, de greco in latinum domino tercio Eugenio beate memorie pape translatus. Quoniam in(con)prehensibilis est Deus et quoniam non oportet querere et certum scrutari que non sunt tradita nobis a sanctis prophetis et apostolis et evangelistis (f. 1ra)Rubrica diplomatica De ineffabilibus (sic) et ineffabilibus et cognoscibilibus et incognoscibilibus (f. 1ra)Rubrica diplomatica Explicit liber de Damaseno (sic) (f. 39va)Note Partizioni interne al testo: ff. 1ra-6vb, libro I; ff. 6vb-16va, libro II (Incipit liber secundus De seculo , f. 6vb); ff. 16va-29rb, libro III (Incipit liber tertius , f. 16va); ff. 29rb-39va, libro IV. Segue f. 40r-v, bianco.
U.C. II (ff. 41-128, I'-III') sec. XIII ultimo quarto data stimata membr. ff. 91; fascicoli 1-7 (12), 8 (7): il fascicolo finale (ff. 125-128+I'-III') è un originario quaterno privo dell'ultimo foglio, bianco e con funzione di guardia come i tre precedenti; richiami orizzontali spostati verso il margine interno (rifilati quelli ai ff. 100v e 112v) Dimensioni: 286 × 203 (f. 59r); specchio di scrittura: 27 [193] 66 × 31 [57 (6) 56] 53; rr. 48/ll. 47, rigatura a mina di piombo Disposizione del testo: su 2 coll.Scritture e mani : littera textualis Presenza di note Poche note a margine del copista e di almeno due mani coeve (e.g. ff. 46r, 72v) Decorato Iniziali filigranate: iniziali rifesse rosse e blu (ff. 55vb, 107vb, 112va, 118vb, 121va, 122ra, 124vb), iniziali rosse e blu con filigrana nel colore opposto, alternate, di modulo maggiore ad apertura delle sezioni testuali Rubricato: letterine rosse e blu nelle tavole dei capitoli, rubricheEnte possessore Firenze, S. Croce, convento OFM (sec. XIV primo quarto - 1766)Nomi Illuminatus de Caponsaccis frater OFM, ad usum (sec. XIV primo quarto)Storia del manoscritto A f. IV'v, nel margine superiore: Iste liber spectat ad fratres Minores provincie Thuscie. Concessus [add. sup. lin.: ad usum ] fratri Illuminato Florentino de Caponsaccis eiusdem ordinis .
numero d'ordine: I
I. ff. 41ra-55vb Anselmus Cantuariensis archiepiscopus n. 1033/1034, m. 21-4-1109 , Monologion praef. inc. Quidam, fratres, me sepe studioseque precati sunt ut quedam que illis de meditanda divinitatis essentia praef., f. 41rb expl. si quis hanc ipsam prefationem prius viderit, non temere iudicabit, si quid contra suam opinionem prolatum invenerit text., f. 42ra inc. Si quis unam naturam summam omnium que sunt, solam sibi in eterna sua beatitudine suffitientem text. expl. pro quavis re suplicandum. Vere igitur hic non est solum Deus, sed solus Deus, ineffabiliter trinus et unus Rubrica diplomatica Incipit prefatio libri Monologion Anselmi archiepiscopi Canturiensis (sic) (f. 1ra)Rubrica diplomatica Incipit liber Monologion (f. 42ra)Rubrica diplomatica Explicit liber Monologion (f. 55vb)Note L'incipit originale presenta peccati in luogo di precati , che è correzione aggiunta a margine sul lemma errato, espunto. Ai ff. 41ra-42ra, la tavola dei capitoli. numero d'ordine: II
II. ff. 55vb-60ra Anselmus Cantuariensis archiepiscopus n. 1033/1034, m. 21-4-1109 , Proslogion prol. inc. Postquam opusculum quoddam velut exemplum meditandi de ratione fidei cogentibus me precibus prol., f. 56ra expl. quod ut aptius fieret, illud quidem Monologion, id est soliloquium, istud vero Prosologion, id est alloquium, nominavi text., f. 56rb inc. Eya, nunc homuncio, fuge paululum occupationes tuas, abs(con)de te modicum a tumultuosis cogitationibus tuis text. expl. desideret tota substantia mea, donec intrem in gaudium Domini mei, qui est trinus et unus Deus benedictus in secula. Amen Rubrica diplomatica Incipit prologus Prosologion beati Anselmi (f. 55vb)Rubrica diplomatica Incipit liber Prosologion (sic) (f. 56rb)Rubrica diplomatica Explicit Prolosogion (sic) (f. 60ra)Note A f. 56ra-b, la tavola dei capitoli numero d'ordine: III
III. ff. 60ra-76vb Anselmus Cantuariensis archiepiscopus n. 1033/1034, m. 21-4-1109 , Cur Deus homo praef. inc. Opus subditum propter quosdam qui antequam perfectum et exquisitum esset praef., f. 60rb expl. quasi in eius fronte respiciat, si quid in toto corpore sit quod despiciat text., f. 60rb inc. Sepe et studiosissimum (sic) a multis rogatus sum et verbis et litteris text. expl. rationabiliter invenisse existimamus, Deo non nobis attribuere debemus, qui est benedictus in secula. Amen Rubrica diplomatica Incipit prefatio Anselmi in librum Cur Deus homo (f. 60ra)Rubrica diplomatica Explicit prefatio (f. 60rb)Rubrica diplomatica Explicit liber Cur Deus homo (f. 76vb)Note A f. 60rb-vb, la tavola dei capitoli numero d'ordine: IV
IV. ff. 77ra-84vb Anselmus Cantuariensis archiepiscopus n. 1033/1034, m. 21-4-1109 , De processione Spiritus Sancti text. inc. Negatur a Grecis quod Spiritus Sanctus de Filio procedat sicut nos Latini confitemur text. expl. si autem aliquid protuli, quod aliquatenus corrigendum sit mihi imputetur, non sensui latinitatis Rubrica diplomatica Incipit liber Anselmi Cantuariensis De processione Spiritus Sancti (f. 77ra)Rubrica diplomatica Explicit liber De processione Spiritus Sanctus (f. 84vb) numero d'ordine: V
V. ff. 84vb-86rb Anselmus Cantuariensis archiepiscopus n. 1033/1034, m. 21-4-1109 , De sacrificio azymi et fermentati text. inc. Anselmus servus ecclesie Cantuariensis Walerianno Nuemburgensi episcopo. Scienti breviter loquor. Si certus essem prudentiam vestram non favere successori text. expl. sine omni auctoritate et ratione fit (con)tra rationem, absque dubio rationabiliter reputandum (sic) iudicatur Rubrica diplomatica Incipit epistola Anselmi ad Velerianum Neuemburgense episcopum De fermentato et açimo (f. 84vb)Rubrica diplomatica Explicit liber de fermentato et açimo (f. 86rb) numero d'ordine: VI
VI. ff. 86rb-107vb Alexander Cantuariensis monachus fl. 1110 ca. , Similitudines de humanis moribus text. inc. Voluntas tripliciter intelligitur. Voluntas etenim dicitur illud animae instrumentum quo vult et affecio text. expl. sicut enim ursarii ursos, ita angeli spiritus malignos a sua sevicia cohercent et opprimunt, [in marg.: ne] nobis noceant in quantum volunt Rubrica diplomatica Incipit liber Anselmi De voluntate triplici vel de similitudinibus (f. 86rb)Rubrica diplomatica Explicit liber de similitudinibus Anselmi (f. 107vb)Note Il testo è incompleto (cfr. PL 159, 605-701): mancano gli ultimi due capitoli, CXCIII (Similitudo militis ) e CXCIV (Similitudo cellerarii ), per cui cfr. PL 159, 701-708 numero d'ordine: VII
VII. ff. 107vb-112va Eadmerus Cantuariensis monachus n. 1055/1064, m. 1124/1130 , De conceptione sanctae Mariae text. inc. Principium quo salus mundi processit mihi (con)siderare volenti occurrunt hodierna sollempnitas, que de (con)ceptione beate matris Marie Dei in multis locis recolitur text. expl. pro ore (con)fessa est se ob salutem generis humani de sui carnis substantia verum hominem genuisse. Amen Rubrica diplomatica Incipit epistola De conceptione beate Marie (f. 107vb)Rubrica diplomatica Explicit liber De conceptione beate Marie (f. 112va) numero d'ordine: VIII
VIII. ff. 112va-118va Guillelmus de Sancto Theodorico n. 1075/1085, m. 8-9-1147/1149 , De sacramento altaris ep. daed. inc. Primum quidem quid hoc sacrificii corpus appelletis penitus non adverto. Cum ad benedictiones misticas operante invisibiliter verbo divino corpus in corpus et substantia in substantiam sit mutata ep. daed., f. 113rb expl. ubi dantem (sic) fugere (sic) posset, ut sincerum vas nullus posset inausterare (sic) text., f. 113rb inc. Hac igitur (con)sideratione in misteriis (Ch)risti carnem sapere non debemus secundum carnem text. expl. ceterum dicamus aliter: Panis (Ch)risti caro est eius, sermo divinus est et doctrina celestis, que nostram animam reficit Rubrica diplomatica Incipit liber Anselmi de corpore (Ch)risti (f. 112va)Rubrica diplomatica Explicit liber de corpore (Ch)risti (f. 118vb)Note Il testo è acefalo: mancano la parte iniziale dell'epistola di dedica (cfr. PL 180, 341C) e il prologo dell'opera (cfr. PL 180, 345). Al termine, di seguito al testo e come parte integrante di esso, una breve aggiunta tratta dalle Orationes et meditationes di Anselmo di Canterbury (inc. Rationes sive meditationes que subscripte sunt, que ad excitandam legentis mentem ad dei amorem vel timorem, seu ad suimet discussionem edite sunt, non sunt legende in tumultum, sed in quiete, nec cursim, velociter, sed paulatim cum in tanta et morosa meditatione, f. 118va; expl. inde colligat lector propter quod sunt pietatis affectum, f. 118vb) numero d'ordine: IX
IX. ff. 118vb-121va Beda Venerabilis n. 672/673 ca., m. 26-5-735 , De schematibus et tropis text. inc. Solet aliquotiens in scripturis ordo verborum causa decoris aliter quam vulgaris via dividendi figuratum inveniri text. expl. tollere illa et qui in agro similiter non rediret retro, et memores estote uxoris Loth Rubrica diplomatica Incipit liber de sermone figurativo (f. 118vb)Rubrica diplomatica Explicit liber Anselmi Cantuariensis archiepiscopi de sermone figurativo (f. 121va) numero d'ordine: X
X. ff. 121va-122ra Anselmus Cantuariensis archiepiscopus n. 1033/1034, m. 21-4-1109 , Epistola ad Waleramnum de sacramentorum diversitate text. inc. Domino et amico Waleriano gratia Dei Neuemburgensi venerabili episcopo Anselmus servus ecclesie Canturiensis salutem, servitium, orationes, dilectionis affectum. Gaudeo et gratias ago Deo quia, sicut scribitis, glorificat eum in vobis text. expl. nullius meliorem rationem respuens respondeo. De hiis qui sacrificant de fermentato misi vobis olim quandam epistolam Rubrica diplomatica Incipit liber de sacramentis ecclesie (f. 121va)Rubrica diplomatica Explicit liber de sacramentis ecclesie (f. 122ra) numero d'ordine: XI
numero d'ordine: XII
XII. ff. 123ra-124vb Anselmus Cantuariensis archiepiscopus n. 1033/1034, m. 21-4-1109 , Responsio Anselmi ad Gaunilonem text. inc. Quoniam non me reprehendit in hiis dictis ille incipiens (sic), quem (con)tra sum locutus in meo opusculo text. expl. tanta laude extulisti, satis apparet, quia quae tibi infirma visa sunt, in benivolentia, non malivolentia, reprehensisti (sic) Rubrica diplomatica Responsio insipientis (con)tra respondentem (f. 123ra)Note A f. 123ra, di seguito all'explicit del testo precedente: Quid ad hoc respondeat editor ipsius libelli . numero d'ordine: XIII
Risorse esterne collegate Nuova Teca Digitale Laurenziana
Permalink: http://www.mirabileweb.it/CODEX/firenze-biblioteca-medicea-laurenziana-plut-13-dex/231531