Responsabile descrizione interna CODEXSiena, Biblioteca Comunale degli Intronati, U.III.9
Composito
Apri tutte le sezioni / Chiudi tutte le sezioni
membr. ff. II, 171, II', numerazione antica 1-166 che ripete il nr. 52, salta un foglio ora 106bis , registra l'assenza dei ff. 76-79, segue numerazione moderna 167-173 Dimensioni: 197 x 132Legatura moderna in cuoio su cartone con decorazioni impresse a secco sui piatti; cantonali, fermagli e anello per la catenaEnte possessore Siena, S. Bernardino all'Osservanza, convento OFMObs (La Capriola, abbazia)Storia del manoscritto Il ms. proveniente dal convento di San Bernardino dell'Osservanza, unisce due sezioni, ff. 1-74 e 80-173, probabilmente di composizione relativamente antica ma dalle chiare differenze codicologiche che si esprimono sia nella numerazione a registro, iniziante a f. 80, sia nella chiara fisionomia di parte conclusiva dell'aggiunta al testo ai ff. 73-75 (i ff. 76-79, successivamente tagliati, erano probabilmente bianchi). Incollato al f. Iv ritaglio cart. con precedente segnatura 243 e indicazione di contenuto e consistenza del codice Varii sermones presertim sancti Bernardini, quinterni 17 folia 170 (sec. XVI ex./ XVII in.); sul piatto post. ritaglio cart. Varii sermones presertim sancti Bernardini (sec. XVII). Sui piatti è inciso entro un ovale un crocifisso. Sul dorso due precedenti segnature la prima 10 (sec. XVIII), la seconda, riferibile alla Biblioteca comunale 10V3 (letta dall'alto in basso).Bibliografia Bernardinus Senensis Opera omnia (1950), I p. 42; Granata San Bernardino (2009), p. 361
U.C. I (ff. 1-76) sec. XV terzo quarto data stimata membr. ff. 76, numerazione antica che ripete il numero 52; fascicoli 1-7 (10), 8 (6): richiami orizzontali; il fasc. 8 è un quinterno privo di 4 fogli (ff. 76-79) nella seconda metà Dimensioni: 197 x 132 (f. 22r); specchio di scrittura: 24 [124] 49 x 15 [38 (11) 38] 30; rr. 35/ll. 34 (f. 22r, variabili), rigatura a inchiostro: quadro di giustificazione tracciato a seccoScritture e mani : libraria Decorato Iniziali filigranate; Iniziali decorate: a f. 1v iniziale decorata RubricatoEnte possessore Siena, S. Bernardino all'Osservanza, convento OFMObs (La Capriola, abbazia) (sedit XV terzo quarto - XIX in.)Storia del manoscritto L'unità è collocabile cronologicamente nel terzo quarto del secolo XV, mentre l'aggiunta (ff. 73ra-79va) è invece più tarda, nella rubrica (f. 73ra) è infatti citato Sisto IV, papa dall'anno 1471.
numero d'ordine: I
I. ff. 1va-72va Sermones quidam text., f. 1va inc. Morte morieris (Gen. 2,17) -- Existimavi sepe numero nichil tam utile anime rationali esset posse text., f. 8vb expl. In quo assumpta stola inmortalitatis post generalem resurrectione corpus cum anima letabuntur per infinita ... text., f. 8vb inc. Audivi vocem unius aquile (8,13) -- Ego sum astrictus dilectissimi in Christo a vinculo caritatis text., f. 14rb inc. Divitibus huius seculi precipe -- Nobis positis in hac vita mirabili text., f. 18ra inc. Circa secundam partem principaliter scilicet spei excellentiam text., f. 20vb inc. ... nostras castigantes inobedientia -- sicut enim primus homo per inobedientiam exclusus est text., f. 25ra inc. Revertere revertere sunamitis -- Superat omnem sensum altitudo clementie Dei text., f. 35ra inc. De virtutibus loquentes tria considerabimus scilicet text., f. 39rb inc. Mittite eum in tenebras exteriores -- Multi moralium hac in nostra miserabili vita .ne mentis oculos text., f. 42vb inc. Mictite eum in tenebras exteriores -- Superius vidimus inferni veritatem text., f. 46ra inc. Quid enim prodest homini (Mt. 16) -- Reprehensibiles censeri possunt text., f. 54ra inc. Ego sum lux mundi (Io. 8,12) -- Sicut non possunt oculi infirmi text., f. 56va inc. Ego sum lux mundi (Io. 8,12) -- Si noster benignus creator dilectis text., f. 59ra inc. Ego sum lux mundi (Io. 8,12) -- Non est parvus numero text., f. 62rb inc. Vidi alterum angelus descendentem (Apoc. 10) -- Infirmitates curande dilectissimi in Cristo Iesu Attribuzioni in rubrica Robertus Caracciolus n. 1425 ca., m. 6-5-1495Note Ai ff. 1va-8vb Robertus Caracciolus Sermo de morte , ex Sermones de timore divinorum judiciorum ; rispetto all'edizione il testo non sempre coincide e l'explicit è differente (cfr. Sermones declamatorii prestantissimi viri Roberti Venezia Arrivabene 1496, ff. 77r-82r). I successivi sermones , dei quali si offre l'incipit , si trovano ai ff. 8vb-14ra, ff. 14rb-18ra, ff. 18ra-20va, ff. 20vb-25rb, ff. 25ra-35ra, ff. 35ra-39ra, ff. 39rb-42va, ff. 42vb-46ra, ff. 46ra-54ra, ff. 54ra-56va, ff. 56va-59ra (tit. att. de castitate virginali ), ff. 59ra-62ra (tit. att. Sermo continentie ac virginitatis inicium ). Ai ff. 62rb-72va Robertus Caracciolus Sermo de cathenis (cfr. Sermones fratris Roberti Venezia De Gregori 1490, ff. 184v-190r). numero d'ordine: II
II. ff. 73ra-75va Privilegia ordinum mendicantium text. inc. Sanctissimus in Christo pater et dominus Gregorius Nonus qui beatos Franciscum Antonium Note add. post 1471 (vd. Storia)
U.C. II (ff. 80-173) sec. XV terzo quarto data stimata membr. ff. 95, numerazione antica (80-166) che salta un foglio (ora segnato 106bis) seguita da moderna 167-173; fascicoli 1-9 (10), 10 (5): richiami orizzontali, in cartigli nei fasc. 3-7 Dimensioni: 197 x 132 (f. 80r); specchio di scrittura: 24 [124] 49 x 15 [38 (11) 38] 30; rr. 35/ll. 34 (f. 80r), rigatura a inchiostro: quadro di giustificazione tracciato a seccoScritture e mani : libraria Decorato Iniziali filigranate RubricatoEnte possessore Siena, S. Bernardino all'Osservanza, convento OFMObs (La Capriola, abbazia) (sec. XV terzo quarto - XIX in.)
numero d'ordine: I
I. ff. 80ra-86ra Theologica quaedam text. inc. //de fide tractantes ponimus tres contemplationes... Sciendum est quod fides decem modis accipitur Note Si susseguono tre testi teologici tutti adespoti e tematicamente concatenati, tanto da far sorgere il sospetto che possa trattarsi di sezioni di un unico testo (acefalo). numero d'ordine: II
II. ff. 86ra-105rb De virtutibus theologicis text. inc. Virtutes theologice tres sunt secundum ... Cor. 13. Nunc autem manent spes fides caritas tria numero d'ordine: III
III. ff. 105rb-108va De fructibus fidei text. inc. Nunc amplius prosequenter tractabimus de fructibus fidei et in tribus numero d'ordine: IV
IV. ff. 108va-151rb Bernardinus Senensis n. 8-9-1380, m. 20-5-1444 , Quadragesimale de christiana religione prol. inc. Nunc manent fides, spes, caritas (Cor. 13,13) - Religionis christiane munde et inmaculate text., f. 109va inc. Nunc manent fides, spes, caritas, tria hec scilicet comprehendunt in se totum spirituale Note sermones 1-7 (cfr. Bernardinus Senensis Opera Omnia I, pp. 3-85) numero d'ordine: V
V. ff. 151va-173va Praedicabilia quaedam text. 1 inc. Beatus qui invenit verum amicum (Eccl. 25,12) -- Nota quod est ... amicitia videlicet mundana humana divina text. 2, f. 160vb inc. Memento unde excideris (Apoc. 2) -- Meretur d. in Christo Iesu magnam reprehensionem humana text. 3, f. 167va inc. Querite dominum dum inveniri (Is. 55) - Ad monentis ut non tardemus bene agere Note Tre testi di natura predicabile: 1. ff. 151va-160vb, il testo è lacunoso; i ff. 155v-156r sono stati lasciati in bianco; 2. ff. 160vb-166vb, il testo è interrotto; il f. 167r è in bianco; 3. ff.167va-173va, il testoè lacunoso; il f. 168 è bianco.
Risorse esterne collegate Siena, BCI U.III.9, sez. I, f. 73r Siena, BCI U.III.9, sez. II, f. 108v
Permalink: http://www.mirabileweb.it/CODEX/siena-biblioteca-comunale-degli-intronati-u-iii-9/218222
Responsabile descrizione interna CODEXSiena, Biblioteca Comunale degli Intronati, U.III.14
Apri tutte le sezioni / Chiudi tutte le sezioni
sec. XV ultimo quarto data stimata membr. e cart. (membr. ff. 1-5, 6-24, 322 dimidiato) in quarto ff. 325, numerazione moderna (forse del sec. XVII) eccedente di una unità perché il corpus è privo del f. 66 (senza lacune testuali); l'originaria guardia membr. è stata utilizzata per il testo (f. 5); fascicoli 1 (5), 2 (18), 3 (12), 4 (16), 5 (15), 6 (16), 7-8 (12), 9 (8), 10 (12), 11 (14), 12 (12), 13-16 (14), 17-20 (16), 21-24 (12), 25 (5): presenti richiami orizzontali; i fasc. 1 e 25 sono duerni con un foglio aggiunto costituito dalle antiche guardie membr. (attuali f. 5 e f. 322); il fasc. 5 è privo di un foglio (segnato 66), presumibilmente bianco; nel fasc. 2 il bifoglio esterno è membr. Dimensioni: 211 x 153 (f. 24r); specchio di scrittura: 19 [152] 40 x 13 [50 (9) 50] 31 (ff. 1-5, f. 2r); 25 [147] 39 x 12 [46 (7) 45] 43 (ff. 6-35, f. 7r); 21 [155] 35 x 11 [47 (8) 45] 43 (ff. 36-83, f. 36r approssimative); 22 [148] 51 x 17 [43 (8) 43] 42 (ff. 84-127, f. 85r); 24 [139] 38 x 10 [44 (9) 44] 46 (ff. 128-273, f. 142r); 20 [153] 38 x 13 [43 (9) 46] 42 (ff. 274-326); rr. 42/variabili (f. 2r); rr. 38/variabili (f. 7r); rr. 37/ll. variabili (f. 37r); rr. 42/ll. 42 (f. 52r); rr. 36/ll. variabili (f. 84r); rr. 34/ll. variabili (f. 142r); rr. 2/ll. variabili (f. 274r), rigatura a inchiostro: rigati a colore i ff. 274-326, solo il quadro di giustificazioneScritture e mani : libraria Decorato Iniziali filigranate: a f. 6r iniziale filigranata Rubricato: iniziali toccate di rosso; rubricheLegatura antica in cuoio su assi con decorazioni impresse sui piattiNomi Manzoni Giacomo Maria, possessore (sec. XIX.2)Storia del manoscritto Il ms. si presenta come l'assemblaggio di più unità, frutto di una risistemazione fine quattrocentesca cui si deve l'indice a f. 1r e la numerazione sul margine sup.. Le varie sezioni, oltre che essere cronologicamente coeve, raccolgono materiale in parte collegabile a una stessa mano (la mano di alcuni fascicoli iniziali lavora anche nei fogli finali, cfr. f. 38r e f. 310r, e lascia note ai margini). Ci troviamo dunque di fronte a un assemblaggio ma è difficile valutare l'autonomia delle parti: ff. 1-5 (senza una numerazione autonoma), ff. 6-83 (con numerazione autonoma in basso 1-78, con qualche correzione), ff. 84-127 (numerati in basso 1-48), ff. 128-273 (numerata autonomamente 1-129) coincide con la sezione più compatta, infine la parte finale, ff. 274-326 (senza numerazone autonoma) ancora meno unitaria. Il ms. è trattato come unitario non omogeneo anche perché le diverse unità, codicologicamente affini, hanno una certa unità di contenuto, si tratta infatti di una raccolta di sermoni ad uso di predicazione. Il ms. è stato acquistato a Roma nel maggio 1894 presso la Galleria Sangiorgi dalla vendita all'asta della biblioteca di Giacomo Manzoni (1816-1889) (nr. inventario 5158, f. 326v); sul dorso la precedente segnatura, riferibile forse alla biblioteca privata di Manzoni, P2/24 .
numero d'ordine: I
I. ff. 2ra-5rb Sermones quidam text. inc. Exiit qui seminat seminare (Lc. 8) - Tanta est divine legis excellentia ut quicquid extra ipsam est fabulatio censeatur Rubrica diplomatica De verbo DeiNote Si tratta di un sermo ; si offre il titolo attestato in rubrica. numero d'ordine: II
numero d'ordine: III
numero d'ordine: IV
numero d'ordine: V
numero d'ordine: VI
VI. ff. 36ra-272vb Sermones quidam text., sermo, f. 39rb inc. Si vis ad vitam ingredi (Mt. 19,17) -- Dum quid hodie predicare deberem hac nocte text., sermo, f. 59va inc. Revertere revertere sunamitis (Cant. 6,12) -- Quamquam omnes homines duce natura expetunt text., sermo, f. 72ra inc. Cui comparabo te et cui assimilabo te (Thren. 2) -- Omnia in numero et mensura sunt ad eo disposita text., sermo, f. 83ra inc. Volumus Iesu videre (Io. 13) -- Questio oritur inter doctores theologos text., sermo, f. 84ra inc. Tu autem fornicata es (Ier. 3) -- Quia anima rationalis dilecti in Christo Iesu text., sermo, f. 126vb inc. Cum ieiunatis nolite fieri (Mt. 6,16) et in evangelio hodierno -- Mag. rusticitas est text., sermo, f. 128ra inc. Que est ista que ascendit de deserto (Cant. 7) -- Quia thema in modum questionis proponitur et difficilis est text., sermo, f. 269rb inc. Super cathedram Moysi (Mt. 23,1-12) -- Ubi enim gravius periculum Attribuzioni in rubrica Antonius Bituntinus n. 1385 ca., m. 1465; Bernardinus Senensis n. 8-9-1380, m. 20-5-1444; Cherubinus Spoletinus n. 1414, m. 4-8-1484; Iacobus de Marchia n. 1393, m. 28-11-1476; Nicolaus de Auximo n. 1370/1375 ca., m. 1453; Robertus Caracciolus n. 1425 ca., m. 6-5-1495Note Il primo sermo è acefalo; segue ai ff. 39rb-46va Sermo de preceptis decalogi Dei et diaboli (tit. att.; vd. incipit); ai ff. 59va-63ra Sermo de vita virtuosa (tit. att.; vd. incipit); segue un sermo incompleto; ai ff. 68ra-71vb sermo acefalo; ai ff. 72ra-81va sermo (vd. incipit); ai ff. 83ra-83vb Sermo in sabbato ante dominicae Passionis (mutilo; vd. incipit); ai ff. 84ra-127va sermo De clementia Dei (tit. att.; vd. incipit); ai ff. 126vb-127vb sermo (vd. incipit); ai ff. 128ra-272vb Sermo in assumptione Virginis Mariae (tit. att.; vd. incipit); ai ff. 269rb-272vb Sermo in assumptione Virginis Mariae (tit. att.; vd. incipit) attribuito a Roberto (Caracciolo?). Ai ff. 128r-272v i sermoni sono attributi in rubrica ai seguenti autori: Cherubino da Spoleto, Roberto Caracciolo, Niccolò da Osimo, Iacopo della Marca, s. Bernardino, Antonio da Bitonto. numero d'ordine: VII
VII. ff. 274r-284r Tractatus de fide text. inc. De fide tractantes ponimus tres contemplationes videlicet tenorem, vigorem, saporem numero d'ordine: VIII
VIII. ff. 284r-307v De virtutibus theologicis text. inc. Virtutes theologicae tres sunt secundum illud I Cor. 13. Nunc autem manent fides spes caritas tria hec cuius ratio quia Deus est obiectum numero d'ordine: IX
IX. ff. 308ra-326va Sermones quidam text., sermo inc. Nunc amplius prosequentes tractabimus de fructibus fidei text., sermo, f. 323ra inc. Erat navis in medio mari (Mc. 6,47) et in evangelio hodierno -- In hac umbrosa caligine mundi Note A ff. 323ra-326va Sermo in sabbato post cineres attributo a Robertus (Caracciolo?). I ff. 5v, 64r-67v, 71v, 230v, 273rv, 282v-283v sono bianchi.
Risorse esterne collegate Siena, BCI U.III.14, f. 35v Siena, BCI U.III.14, f. 36r
Permalink: http://www.mirabileweb.it/CODEX/siena-biblioteca-comunale-degli-intronati-u-iii-14/218226