*
Walter Berschin Epitaphium als biographische Form Mittellateinische Biographie und Epigraphik . Biografía latina medieval y epigrafía cur. Walter Berschin - Joan Gómez Pallarés - José Martínez Gázquez , Heidelberg, Mattes Verlag 2005 pp. VIII-184, 47-54
Abstract
Dopo aver ricordato che nel tardo antico il termine
epitaphium poteva indicare delle brevi biografie, come dimostra l'uso che di questo vocabolo fa Girolamo in alcune sue lettere (
Epist . 60, 75 e 108), l'A. passa ad analizzare la
Vita s. Adalhardi e la
Vita Arsenii di Pascasio Radberto, dedicate a due abati di Corbie imparentati con Carlo Magno, l'
Epitaphium domnae Adalhelaide augustae , testo tradito dal ms. Wien, ÖNB, 622, scritto da Odilone di Cluny per la morte dell'imperatrice, e la biografia di Odilone scritta da Iotsaldo. Sulla base di questa disamina l'A. dimostra che tutti gli scrittori considerati riconoscono come loro modello le citate lettere di Girolamo e spiega lo scarso successo del termine
epitaphium inteso nel senso di «opera biografica» con il fatto che, usando questo vocabolo riferito alla propria opera, l'autore che ne faceva uso entrava in competizione con Girolamo e Ambrogio. Pertanto, il termine è stato usato solo da autori consapevoli delle proprie capacità poetiche in scritti in cui venivano celebrate personalità illustri. (Carla Piccone)
Riduci
Argomenti e indici Storia letteraria Adalhardus Corbeiensis abbas n. ca. 753, m. 2-1-827 Adalheida imperatrix m. 999 Odilo Cluniacensis abbas Wala Corbeiensis et Bobiensis abbas m. 836 Gerbertus Aureliacensis scholasticus pseudo ,
Vita Adalheidae imperatricis (Domno Andree venerando abbati, cunctisque fratribus sibi commissis... In huius igitur aetatis nostrae temporibus cuncta disponens... ) Hieronymus Stridonius, Fortleben ,
Epistolae Iotsaldus Cluniacensis monachus fl. 1015-1050, m. post 1051 ,
De vita et virtutibus sancti Odilonis abbatis (Rev. P. Stephano... Antiquorum philosophorum studia... Quis dabit... Igitur Odilo - sequitur carm.: Odilo cum Christo - prol.: In superiore libello... ) Odilo Cluniacensis abbas n. 961/962, m. 1-1-1049 ,
Epitaphium Adalheidae imperatricis (Domino Andreae... Epitaphium dominae nostrae Adalheidae... In huius igitur aetatis nostrae temporibus cuncta disponens... Haec regio ac religioso schemate orta, cum adhuc... ) Paschasius Radbertus n. 790 ca., m. post 851 ,
Epitaphium Arsenii (Pascasius. Saepe mecum, frater Severe, tacitus... ) Paschasius Radbertus n. 790 ca., m. post 851 ,
Vita Adalhardi (Pretium operis est viros quosque doctissimos imitari... Qui cum esset regali prosapia Pippini magni regis nepos... ) Manoscritti
Scheda N: 28 - 5337
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-epitaphium-als-biographische-form/520313
Emanuele Boaga La Vergine Maria nel movimento monastico occidentale dei secoli IX e X Theotokos 16
(2008)
87-96
Abstract
L'A. descrive il linguaggio legato alla spiritualità mariana nei secoli IX e X accennando alle espressioni vicine a formule d'omaggio vassallatico, tipiche del mondo feudale, rivolte dai fedeli alla
Domina loci , che si diffondono attraverso scritti occasionati da feste mariane e da commenti a passi evangelici riguardanti la Vergine. In riferimento a questi ultimi spiccano le omelie mariane del monaco benedettino Aimone, allievo di Alcuino, come l'
Homilia V in solemnitate perpetuae virginis Mariae . D'obbligo la menzione della riflessione sviluppata da Rabano Mauro, nelle omelie per la natività di Maria e per la sua assunzione; da Pascasio Radberto, nel suo
De partu Virginis e nell'omelia sull'assunzione; da Ratramno di Corbie, nel
De eo quod Christus ex virgine natus est . Alla traduzione dal greco compiuta dal monaco Paolo diacono di Napoli si deve poi la diffusione in Occidente di due racconti del VII secolo: il
Miraculum s. Mariae de Theophilo poenitente e la
Vita s. Mariae Aegyptiacae . Svolse poi un importante ruolo per lo sviluppo di pratiche pie la riforma cluniacense, come quelle formulate dall'abate Oddone e menzionate da Giovanni di Salerno, nella
Vita sancti Odonis , e dall'abate Odilone, ricordate dal suo biografo Iotsaldo nel
De vita et virtutibus Odilonis abbatis .
Riduci
Argomenti e indici Filosofia e teologia Cluniacensi Maria Aegyptiaca paenitens Odilo Cluniacensis abbas Odo Cluniacensis abbas m. 942 Theophilus Adanensis ecclesiae vicedominus saec. VI Haimo Halberstadensis episcopus m. 26/27-3-853 ,
Homiliae Hrabanus Maurus n. 780 ca., m. 4-2-856 ,
Homiliae de festis praecipuis, item de virtutibus [una cum epistola praefatoria ad Haistulfum archiepiscopum ] (Iussionibus tuis obtemperans, beatissime Pater, sermonem confeci ad praedicandum populo... Appropinquante iam sacratissima solemnitate qua Salvator noster inter homines nasci misericorditer voluit... ) Iohannes Cluniacensis monachus fl. saec. X med. ,
Vita sancti Odonis abbatis (Dominis et in Christo fratribus Salernicensibus servus Christi Jesus frater Joannes. Librum quem doctissimus vir Palladius de vita et virtutibus beatorum eremitarum Patrum temporibus Theodosii imperatoris composuit, semel a vobis coactus scribere Odo igitur vir beatissimus, ex Francorum prosapia exstitit oriundus, sed intra domum Guillelmi ducis Aquitaniae est alitus Odo, vir beatissimus, ex Francorum prosapia extitit oriundus, sed intra domum Vuilelmi, robustissi...) Iotsaldus Cluniacensis monachus fl. 1015-1050, m. post 1051 ,
De vita et virtutibus sancti Odilonis abbatis (Rev. P. Stephano... Antiquorum philosophorum studia... Quis dabit... Igitur Odilo - sequitur carm.: Odilo cum Christo - prol.: In superiore libello... ) Paschasius Radbertus n. 790 ca., m. post 851 ,
De partu Virginis Paschasius Radbertus n. 790 ca., m. post 851 ,
Epistola beati Hieronymi ad Paulam et Eustochium de assumptione Mariae virginis (Cogitis me, o Paula et Eustochium, immo caritas Christi me compellit... ) Paulus Neapolitanus diaconus fl. saec. IX ex. ,
Publica Theophili poenitentia et satisfactio, qui Christum negavit et veniam beatae Mariae interventu adipisci meruit [translatio ex graeco] Paulus Neapolitanus diaconus fl. saec. IX ex. ,
Vita sanctae Mariae Aegyptiacae [translatio ex graeco; una cum epistola praefatoria ad Karolum Calvum] Ratramnus Corbeiensis monachus m. 870 ca. ,
De nativitate Christi Scheda N: 31 - 5105
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-la-vergine-maria-nel-movimento-monastico-occident/565462
*
Glauco Maria Cantarella La verginità e Cluny Figure poetiche e figure teologiche nella mariologia dei secoli XI e XII . Atti del II convegno mariologico della Fondazione Ezio Franceschini con la collaborazione della Biblioteca Palatina di Parma (Parma 19-20 maggio 2000) cur. Francesco Santi - Clelia Maria Piastra , Firenze, SISMEL. Edizioni del Galluzzo 2004 (Millennio medievale 48. Atti di convegni 13) pp. XII-168, 45-60
Abstract
L'A. ripercorre la storia dell'ecclesiologia monastica cluniacense, da Odone a Odilone, per finire poi con Ugo di Semur, allo scopo di indagare il rapporto tra Cluny e il concetto di verginità. Il pensiero di Odone è studiato non solo nell'
Occupatio , ma anche nel
De vita sancti Geraldi e nella sua biografia scritta dal monaco Giovanni: nella sua riflessione è centrale la
castitas prima virtù e pregio di san Geraldo, non la
virginitas , che ne è ben distinta. È Odilone che fa un passo avanti e, come si può inferire dalla lettura dei suoi
Sermones e della sua
Vita scritta da Jotsaldo, assimila castità e verginità, facendo sua la tesi sostenuta dallo pseudo Girolamo (in realtà Pascasio Radberto) nel
Cogitis me : «Qui non nubent nec nubentur erunt sicut angeli». La lettura dello ps. Girolamo entra nella liturgia della festa dell'Assunzione a Cluny, che diventa, in virtù della sua
virginitas vissuta come lotta, anche un simbolo imperiale. Odilone quindi riscrive la storia di Cluny e innova con la riflessione teologica le sue fondamenta monastiche; a Ugo spetterà il compito di istituzionalizzarle. (Silvia Nocentini)
Riduci
Argomenti e indici Cluniacensi Filosofia e teologia Geraldus Auriliacensis comes m. 13-10-909 Odilo Cluniacensis abbas Odo Cluniacensis abbas m. 942 Hieronymus Stridonius pseudo, Fortleben ,
Epistolae Hugo I Cluniacensis abbas n. 1024, m. 29-4-1109 ,
Epistolae Iohannes Cluniacensis monachus fl. saec. X med. ,
Vita sancti Odonis abbatis (Dominis et in Christo fratribus Salernicensibus servus Christi Jesus frater Joannes. Librum quem doctissimus vir Palladius de vita et virtutibus beatorum eremitarum Patrum temporibus Theodosii imperatoris composuit, semel a vobis coactus scribere Odo igitur vir beatissimus, ex Francorum prosapia exstitit oriundus, sed intra domum Guillelmi ducis Aquitaniae est alitus Odo, vir beatissimus, ex Francorum prosapia extitit oriundus, sed intra domum Vuilelmi, robustissi...) Iotsaldus Cluniacensis monachus fl. 1015-1050, m. post 1051 ,
De vita et virtutibus sancti Odilonis abbatis (Rev. P. Stephano... Antiquorum philosophorum studia... Quis dabit... Igitur Odilo - sequitur carm.: Odilo cum Christo - prol.: In superiore libello... ) Odilo Cluniacensis abbas n. 961/962, m. 1-1-1049 ,
Sermones Odo Cluniacensis abbas n. 878/879, m. 18-11-942 ,
Occupatio Odo Cluniacensis abbas n. 878/879, m. 18-11-942 ,
Vita sancti Geraldi comitis Auriliacensis (Affectu recolendo pro suis meritis domno Aimoni abbati, conseruus fratrum Odo perpetuam salutem in Domino. Libellus, uenerabilis pater, quem de conuersatione et miraculis beati hominis Geraldi... Plerique dubitare solent utrum uera sint quae de beato Geraldo referuntur... Vir igitur Domini Geraldus ea parte Galliarum quae ab antiquis Caeltica uocabatur oriundus fuit... ) Paschasius Radbertus n. 790 ca., m. post 851 ,
Epistola beati Hieronymi ad Paulam et Eustochium de assumptione Mariae virginis (Cogitis me, o Paula et Eustochium, immo caritas Christi me compellit... )
Leggi saggio
Scheda N: 26 - 8182
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-la-verginità-e-cluny/465218
*
Monique Goullet Hagiographie et questions linguistiques Zwischen Babel und Pfingsten. Sprachdifferenzen und Gesprächsverständigung in der Vormoderne (8.-16. Jahrhundert). Entre Babel et Pentecôte. Différences linguistiques et communication orale avant la modernité (VIIIe-XVIe siècle) . Akten der 3. deutsch-französischen Tagung des Arbeitskreises «Gesellschaft und individuelle Kommunikation in der Vormoderne» (GIK) in Verbindung mit dem Historischen Seminar der Universität Luzern. Höhenscheid (Kassel) 16.11-19.11.2006. Actes du 3e colloque franco-allemande du groupe de recherche «Société et communication individuelle avant la modernité» (SCI) rattaché à l'Institut Historique de l'Université de Lucerne. Höhenscheid (Kassel) 16.11-19.11.2006 cur. Peter von Moos , Münster, LIT-Verlag 2008 (Gesellschaft und individuelle Kommunikation in der Vormoderne (GIK). Société et communication individuelle avant la modernité (SCI) 1) pp. XVII-765, 161-80
Abstract
L'approccio alle fonti agiografiche volto a individuare tratti originali della comunicazione interpersonale tende a smentire i presupposti positivi, restituendo piuttosto elementi prodotti da un'oralità posteriore alla redazione del testo. Essendo letteraria, l'oralità di prima mano trasmessa dal testo è ovviamente fittizia. Le questioni linguistiche in questo ambito acquisiranno una rinnovata centralità grazie all'impegno missionario dei frati e alle loro esigenze di comunicazione. Fra le numerose fonti poste a confronto della tesi si ricordano la
Passio Rufini et Valerii di Pascasio Radberto (BHL 7374), le
Vitae di s. Brigida (BHL 1460), di Zosimo di Siracusa (BHL 9026), di Gilduino di Dole (BHL 3545), di Paziente (BHL 6482), di Liutgarda, scritta da Tommaso di Cantimpré (BHL 4950), del vescovo di Magdeburgo Norberto (BHL 6249), di Coletta, riformatrice delle Clarisse (BHL 1869), la
Vita sancti Odilonis di Pier Damiani (BHL 6282), i
Miracula sancti Mauri di Odone di Glanfeuil (BHL 5776), la
Vita et miracula sancti Galli di Valafrido Strabone (BHL 3247) e il
De vita et virtutibus sancti Odilonis abbatis di Iotsaldo di Cluny. (Luca Mantelli)
Riduci
Argomenti e indici Agiografia Birgitta Suecica vidua n. 1303 ca., m. 23-7-1373 Coleta Ordinis sanctae Clarae reformatrix n. 13-1-1381, m. 6-3-1447 Gallus in Alamannia abbas m. 645 Gilduinus Dolensis canonicus m. 1077 Liutgardis Aquiriensis monialis OCist m. 1246 Maurus sancti Benedicti discipulus (Glannafoliensis abbas) fl. saec. VI Norbertus Magdeburgensis episcopus m. 1134 Odilo Cluniacensis abbas Patiens Mettensis ep. Rufinus et Valerius in agro Suessionensi mart. Zosimus Syracusanus ep. Iotsaldus Cluniacensis monachus fl. 1015-1050, m. post 1051 ,
De vita et virtutibus sancti Odilonis abbatis (Rev. P. Stephano... Antiquorum philosophorum studia... Quis dabit... Igitur Odilo - sequitur carm.: Odilo cum Christo - prol.: In superiore libello... ) Odo Glannafoliensis abbas fl. 862-869 ,
Miracula sancti Mauri [Adelmodo Cenomanensi dicata] Paschasius Radbertus n. 790 ca., m. post 851 ,
Passio sanctorum Rufini et Valerii (Imperantibus Diocletiano et Maximiano augustis, persecutionis procella) Petrus Damiani n. 1007, m. 22/23-2-1072 ,
Vita sancti Odilonis (Petrus Damianus sanctis Ecclesiis quae sunt in Occidentalibus Galliarum partibus constitutae, salutem quae est in Christo Iesu... Beatus igitur Odilo, Arverniae oriundus, ex equestri quidem ordine genus duxit, sed terrenae prosapiae Thomas de Cantimprato n. 1201, m. 1270 ca. ,
Vita piae Lutgardis monialis de Aquiria (Dominae reverendae... Hawidi... Officium personae et ordinis... Pia Lutgardis virgo ex illa quondam famosissima... ) Walahfridus Strabo n. 808/809, m. 18-8-849 ,
Vita et miracula sancti Galli (Nisi me sanctarum auctoritas Scripturarum Cum praeclara ss. viri Columbani, qui et Columba, conversatio) Scheda N: 33 - 5343
Permalink: http://www.mirabileweb.it/mel/-hagiographie-et-questions-linguistiques/606542