Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Fies. 45
Miscellanea patristica greca in traduzione latina, comprendente le vite di Giovanni Crisostomo, Gregorio Nazianzeno e Atanasio
a. 1463; orig. Firenze; prov. Badia Fiesolana (Fiesole, Firenze), San Bartolomeo, abbazia (postea OSB, deinde CRLat)
; Cosimo de' Medici (1389-1464); Girolamo da Matelica Codice del gruppo donato da Cosimo de' Medici, di cui si celebra la munificenza sul verso del primo foglio di guardia: Magnifici viri Cosme de Medicis ingens liberalitas eximia virtus et caritas prope singularis ex omni parte sese ostendit sacras has edes his religiosis viris canonicis regularibus que ad usum vite necessaria erant patravit. postremo illis hec librorum volumina dono dedit (...) . Il pagamento del copista Matelica è datato 12 dicembre 1463. Una tavola delle opere con rispettivi capitoli, estremamente analitica, occupa i ff. II-Vv.
I. ff. 1-85 - Cyrillus Alexandrinus , Thesaurus de sancta et consubstantiali trinitate
II. ff. 85-106v - Iohannes Chrysostomus , De incomprehensibili Dei natura homiliae 1-5
III. ff. 106v-143 - Ambrosius Traversarius n. 16-9-1386, m. 21-10-1439 , Vita sancti Iohannis Chrysostomi opus Palladii Helenopolitani ; translatio ex graeco ; a . 1432 (= BHL 4374)
Ambrosii monachi prefatio ad Eugenium papam quartum in vitam sancti Iohannis Grisostomi - Iohannis Chrisostomi vita ex Palladio habita per Ambrosium monachum de greco in latinum traducta ep.ded.
ep. ded. inc. Domino sancto atque beatissimo patri Eugenio Ambrosius. Converti nuper ex graeco vitam - expl. Dominus noster servare dignetur incolumem, domine beatissime, atque indulgentissime pater inc. Cum venisset aliquando Romam Palladius Helenopolitanae ecclesiae venerandus antistes - expl. ipse nobis partem et hereditatem tribuat invenire cum illo in terribilis iustitiae iudicii die, cui est gloria in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti Iohannis Cristostomi Constantinopolitani episcopiIohannes Chrysostomus : Vitanote Come nel resto del codice il testo è glossato con i nomi di persona e luogo via via citati e con indicazioni di argomento (queste ultime in rosso, come le rubriche interne, segno che l'apparato fu contestuale alla copia del testo). In particolare una nota al f. 142 conferma il 1463 come data di esecuzione del manoscritto (appartenente al gruppo realizzato tra 1463 e 1464 nella bottega di Vespasiano): Nota quod istud [la sistemazione nella milizia o in altre cariche della prole illegittima dei vescovi] est verissimum quasi in omnibus diebus istis 1463 si alio tempore non fuerit .
IV. ff. 143-155 - Ambrosius Traversarius n. 16-9-1386, m. 21-10-1439 , Vita sancti Gregorii Nazianzeni opus Gregorii presbyteri ; translatio ex graeco ; ca. aa . 1429-1431 (= BHL S 3668)
Prefatio Ambrosii monachi Camaldulensis ad singularem atque piissimum virum Iulianum cardinalem S. Angeli amicissimum suum - Prefatio Gregorii presbyteri in vita Gregorii Nazanzeni prol., ep.ded.
ep. ded. inc. Domino venerabili et omni mihi officio suscipiendo Iuliano Ambrosius - expl. servare dignetur domine merito mihi carissime semperque honorande pater prol. inc. Invitat nos quidem, religiosissimi viri, Gregorius ille eximius - expl. unde narrationis initium sumens unde maxime convenit inc. Patria illi secunda Capadocii fuit religione ac probate celebris civitas Nazianzus - expl. Deo gratum esse quod illi iuxta vires offertur tit. finale Explicit vita beati Gregorii Nanianzeni viri eruditissimiGregorius Nazianzenus, Constantinopolitanus episcopus n. 330, m. 389-390 : Vitanote Prosegue la glossatura del testo già descritta, comprese osservazioni attualizzanti (per esempio, a f. 148, Hec pestis in ecclesia Dei nunc utinam non esset a proposito della cura d'anime assunta per cupidigia).
V. ff. 155-179v - Iohannes Tortellius n. 1400 ca., m. 26-4-1466 , Vita Athanasii (= BHL 732)
Vita sancti Athanasii episcopi Alexandrini ep.ded.
ep. ded. inc. Beatissimo Eugenio papae quarto Iohannes Arretinus clericus. Non ab re futurum arbitror - expl. quin et consolatio tibi et amor ingens atque devotio sanctissimo Athanasio augeatur inc. Cum post persecutionem Diocletiani et Maximiani crudelissimorum imperatorum pax Christianis et quies data fuisset - expl. qui sua virtute et sapientia pacem ecclesiis reddi procuravit, donante Domino nostro Iesu Christo qui vivit et regnat in saecula saeculorum tit. finale Explicit vita sancti Athanasii episcopi Alexandrini qui scientia et sanctitate multos antecessit diebus suis et alienisAthanasius Alexandrinus episcopus n. 295, m. 373 : Vitanote La salutatio è trascritta in forma di rubrica. Proseguono le glosse di segnalazione degli argomenti toccati.
VI. ff. 180-211 - Ambrosius Traversarius n. 16-9-1386, m. 21-10-1439 , Ad Stagirium de providentia Dei opus Iohannis Chrysostomi ; translatio ex graeco ; ca. a . 1420; epistola nuncupatoria interpretis ad Petrum principem Lusitaniae anno 1428
VII. ff. 211v-242 Dialogo de dignitate sacerdotali attribuito a Giovanni Crisostomo e Basilio di Cesarea [forse tradotto da Ambrogio Traversari]
VIII. ff. 242v-267v Georgius Trapezuntius, Vita Moysis [opus Gregorii Nysseni; translatio ex graeco]
bibliografia
Umanesimo e Padri , 271-2; Bandini, Leopoldina , II , 739-41; D'Ancona, La miniatura fiorentina , I p. 296