Scheda TETRA
Priscianus Caesariensis fl. saec. V ex./VI in.
Institutio de nomine et pronomine et verbo
Riferimenti
CPL
n. 1550; Te.Tra. vol. II p. 514-7
Angers, Médiathèque Toussaint (olim Bibliothèque Municipale), 522 (502) , ff. 88v-90v fragmentumBern, Burgerbibliothek, 243 II, ff. 25r-29rBern, Burgerbibliothek, 432 , ff. 35v-46rBologna, Biblioteca Universitaria, 797 (lat. 458) Città del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Chig. L.VIII.290 , ff. 124v-133vCittà del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reg. lat. 1578 I, ff. 27r-39rCittà del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Reg. lat. 1818 , ff. 1r-18rCittà del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Urb. lat. 306 , ff. 179v-193vCittà del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Urb. lat. 1180 , ff. 64r-75rCittà del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 1482 , ff. 296r-305rCittà del Vaticano, Biblioteca Apostolica Vaticana, Vat. lat. 3318 , ff. 57-58v frammentoEinsiedeln, Stiftsbibliothek, 15 (Msc. 487; Fol. Nr. 7) II, ff. 60r-68rFirenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Conv. soppr. 428 , ff. 23r-35vFirenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Conv. soppr. 513 , ff. 84r-92vFirenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, Plut. 47.1 , ff. 342v-351vFirenze, Biblioteca Nazionale Centrale, Conv. soppr. I.10.46 , ff. 29r-41vKarlsruhe, Badische Landesbibliothek, Aug. Perg. CCXXIX , ff. 205r-212v I.1-23Karlsruhe, Badische Landesbibliothek, Fragm. Aug. 122 Leiden, Bibliotheek der Universiteit, B.P.L. 67 II, ff. 208r-214rLeiden, Bibliotheek der Universiteit, Voss. lat. 8° 89 London, British Library, Cotton Domitianus A. I I, f. 38vLondon, British Library, Cotton Domitianus A. I II, ff. 40r-51rLondon, British Library, Harley 3072 III, ff. 95r-102vMünchen, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 6281 , ff. 63r-72vMünchen, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 6411 , ff. 56v-67vMünchen, Bayerische Staatsbibliothek, Clm 18181 , ff. 55r-64vOrléans, Médiathèque (olim Bibliothèque Municipale), 282 (236) IV, pp. 101-158Orléans, Médiathèque (olim Bibliothèque Municipale), 295 (248 bis) , pp. 43-51Orléans, Médiathèque (olim Bibliothèque Municipale), 296 (249) I, pp. 25-32Orléans, Médiathèque (olim Bibliothèque Municipale), 297 (250) , pp. 67-82Oxford, Bodleian Library, Auct. T.2.20 (S.C. 20624) , ff. 41v-63vParis, Bibliothèque Nationale de France, lat. 242 Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 7498 , ff. 81r-88rParis, Bibliothèque Nationale de France, lat. 7503 , ff. 86v-92vParis, Bibliothèque Nationale de France, lat. 7520 II, ff. 25r-29rParis, Bibliothèque Nationale de France, lat. 7559 , ff. 20v-34rParis, Bibliothèque Nationale de France, lat. 7560 , ff. 33r-37v, f. 45r-v f. 45r-v: excerpta Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 14087 II, ff. 92v-102vParis, Bibliothèque Nationale de France, lat. 18520 , ff. 104-112vParis, Bibliothèque Nationale de France, n.a. lat. 1621 , ff. 45v-63vParis, Bibliothèque Nationale de France, n.a. lat. 1832 Reims, Bibliothèque d'Etude et du Patrimoine (Bibliothèque Carnegie; olim Bibliothèque Municipale), 1094 (J. 712) , ff. 183r-196rRoma, Biblioteca Nazionale Centrale «Vittorio Emanuele II», Vitt. Eman. 731 , ff. 79r-95rSankt Gallen, Stiftsbibliothek, 878 , pp. 148-170 rimaneggiamentoSankt-Peterburg, Rossijskaja Nacional'naja Biblioteka (olim Gosudarstvennaja ordena Trudovogo Krasnogo Znameni Publicnaja Biblioteka im. M.E. Saltykova Scedrina), lat. O.v.XVI.1 , ff. 1-15Siena, Biblioteca Comunale degli Intronati, G.IX.38 , ff. 1r-9vToledo, Archivo y Biblioteca Capitulares (olim Biblioteca del Cabildo), 99-30 Valenciennes, Bibliothèque Municipale, 394 (377) Valenciennes, Bibliothèque Municipale, 413 (394) , ff. 74r-85vVigevano (Pavia), Archivio Storico Comunale, Fondo Antico «Vincenzo Roncalli» ms. 4 (Mazzatinti 3) , ff. 56r-65rWolfenbüttel, Herzog August Bibliothek, Gud. lat. 64 (4368) Worcester, Cathedral and Chapter Library, Q. 5 , ff. 48r-64rZürich, Staatsarchiv des Kantons Zürich, W 3 AG.19 Tradizione del testo: L''Institutio fornisce la base essenziale della morfologia ed è molto usata nel medioevo (tra gli altri da Bonifacio, Tatuino, Malsacano, dagli autori delle Declinationes nominum , dell''Ars Ambianensis e dell''Ars Bernensis , fino a Paolo Diacono e Pietro da Pisa); è trasmessa in 81 testimoni, 24 dei quali risalenti al IX sec. (cfr. M. Passalacqua); il frammento più antico è nel ms. (oggi smembrato) Karlsruhe, Badische Landesbibliothek, Aug. fr. 122 + Zürich, Staatsarchiv, W 3 AG 19 xiii, dell''VIII sec. L''opera è stata anche frequentemente commentata (Remigio di Auxerre e Valafrido Strabone su tutti).
Non è possibile costruire uno stemma organico tra i testimoni, ma solo seguire le grandi linee di diffusione del testo. A giudicare dai testimoni e dai cataloghi monastici, l''Institutio è ampiamente copiata nel IX sec.; dal X diminuisce la sua diffusione, per ridursi ulteriormente nell''XI, quando le rinnovate esigenze culturali rendevano preferibili le Institutiones . Con l''Umanesimo italiano le copie tornano ad aumentare sensibilmente. Il testo è stato edito nei Grammatici latini dal Keil sul ms. Parigino lat. 7498, prima della recente edizione di M. Passalacqua.
(da Te.Tra II, scheda a cura di Marina Passalacqua)Bibliografia filologica: - Prisciani Caesariensis Opuscula , edizione critica a cura di Marina Passalacqua, vol. I: De figuris numerorum, De metris Terentii, Praeexercitamina , Roma 1987; vol. II: Institutio de nomine et pronomine et verbo, Partitiones duodecim versuum Aeneidos principalium , Roma 1999;
- M. Passalacqua, Priscian''s Institutio de nomine et pronomine et verbo in the Ninth Century , «Historiographia Linguistica» 20, 1 (1993), pp. 193-204;
- C. Jeudy, L'' Institutio de nomine, pronomine et verbo de Priscien: manuscrits et commentaires médiévaux , "Rev. d''histoire des textes" 2 (1972), pp. 73-74;
- H. Keil, Grammatici latini III 2 , Lipsiae 1860, pp. 443-456Traduzioni, commenti, etc. Anima quae pars Declinationes Donati
Risorse esterne collegate Read full text at Corpus Corporum
Spoglio inventariale Assisi (Perugia) - S. Francesco, convento OFM; Assisi (Perugia) S. Francesco, convento OFM, Libreria Pubblica; Assisi (Perugia)Assisi (Perugia) S. Francesco, convento OFM, Libreria Segreta 147- 147. - A ) § Priscianus minor. Et doctrinale. Ac quedam alia gramaticalia, valde bona. Cum postibus. et cathena. § Cuius principium est. Quoniam in arte. expositis libris. de partibus orationis. § Finis vero. Hanc urbem versus: vel romam. vel mare versus. § In quo libro: omnes quaterni sunt. decem. B. - Deficit. est intus.T ) § Priscianus minor. Et doctrinale. B. Firenze - S. Marco, convento OP 991- 5. Priscianus minor, in volumine mediocri albo et pulchro in membranis. Firenze - S. Marco, convento OP 994- 8. Quaedam grammaticalia, videlicet de octo partibus orationis, item de figuris, item de accentibus, ars minor Prisciani grammatici, item dialogus Franci et Saxonis puerorum discipulorum magistri Albini, in volumine parvo albo obscuro literis antiquis in membranis. Firenze - S. Maria Assunta (Badia Fiorentina), abbazia 19- Priscianus minor, id est de constructione, in membranis corio rubeo s. 4 Firenze - S. Maria Assunta (Badia Fiorentina), abbazia 20- Priscianus minor in membranis in parte corio albo s. 103 Firenze - S. Maria Assunta (Badia Fiorentina), abbazia 21- Priscianus minor in membranis in parte corio albo s. 4 Firenze - S. Maria Assunta (Badia Fiorentina), abbazia 22- Priscianus minor in membranis et pergameno s. 6 Firenze - S. Maria Assunta (Badia Fiorentina), abbazia 23- Priscianus minor in membranis in parte corio viridi s. 44 Urbino (Pesaro-Urbino) - Guidobaldus I Montis Feretri dux 461- 461. Consulti Chirii Fortunatiani Artis rhethoricae Scholasticae Libri IIIIr . Prisciani Institutio De Nomine et Verbo. De Accentibus. De Numeris et Ponderibus. De praeexercitamentis rhetoricis. Maurii Servii Grammatici de Centum metrorum Generibus libellus. Apuleius de nota Aspirationis. Idem de Diphthongis. In Rubro. Urbino (Pesaro-Urbino) - Guidobaldus I Montis Feretri dux 566- 566. Priscianus Caesariensis Grammaticus Illustrissimus De Constructione. De Accentibus. De Ponderibus et mensuris. De praeexercitamentis Rhetoricae ex Hermogene translatis. De Versibus Comicis. De Nomine et Verbo. De Situ Orbis.Ruffini Commentarium de Metris Comicis. Aristotelis Rhetorica. Codex pulcherrimus In Viridi.
Altri progetti collegati:
ABC CODEX MADOC MEL RICABIM Permalink: http://www.mirabileweb.it/title/institutio-de-nomine-et-pronomine-et-verbo-priscia-title/4450