Scheda TETRA
Paulus Diaconus n. 720/730, m. 797 ca.
Liber de episcopis Mettensibus
(Gesta episcoporum Mettensium sive Libellus de numero vel ordine episcoporum qui sibi ab ipso praedicationis exordio in Mettensi civitate successerunt)
inc. Postquam, peractis omnibus quae cum Patre pro mundi salute gerenda disposuerat, Christus dominus migravit ad coelos expl. Sed ego meae tenuitatis non inmemor, adtemtare minus idonee non audeo, quae de vestrae vitae cursu laudabili maiori stilo promenda sunt
Riferimenti
CPL
n. 1180; CSLMIt p. 217-8; Te.Tra. vol. II p. 495-7; PL vol. XCV coll. 699-710 (Pertz), 710-22 (Calmet); MGH SS (1829) vol. II pp. 261-70 (ed. G. Pertz); Repertorium (2001) vol. VIII 4 pp. 523-4; (ed. rif.) Santarossa Liber (2015) pp. 129-47, 165-71 (pp. 165-71: editio versionis interpolatae vitae sancti Clementis Mettensis episcopi ); CHAP (2020) p. 360, n. 349
a. 781-786
Arras, Médiathèque de l'Abbaye Saint-Vaast (olim Bibliothèque Municipale), 23 (14) , ff. 27v-30vnarratio sancti Arnulfi Mettensis episcopi Bremen, Staats- und Universitätsbibliothek, msc 0036 , ff. 4r-18vBrugge, Hoofdbibliotheek Biekorf (Stadsbibliotheek), 404 , ff. 34v-37vnarratio sancti Arnulfi Mettensis episcopi Bruxelles, KBR (olim Bibliothèque Royale «Albert Ier»), 8953-54 (3510) , ff. 181r-183r, 185r-191v ff. 181r-183r, 184r-187v: versio interpolata vitae sancti Clementis Mettensis episcopi Bruxelles, KBR (olim Bibliothèque Royale «Albert Ier»), II 984 (3290) (Phillipps 375) , ff. 62v-67rnarratio sancti Arnulfi Mettensis episcopi Châlons-en-Champagne (olim Châlons-sur-Marne), Bibliothèque Municipale Georges Pompidou, 56 (60) , ff. 62r-64rnarratio sancti Arnulfi Mettensis episcopi Douai, Bibliothèque Marceline Desbordes-Valmore (olim Bibliothèque Municipale), 837 , f. 180r-vnarratio sancti Arnulfi Mettensis episcopi Gent, Centrale Bibliotheek der Rijksuniversiteit, 114 Gent, Centrale Bibliotheek der Rijksuniversiteit, 307 II, ff. 49r-55v ff. 49r-51v: versio interpolata vitae sancti Clementis Mettensis episcopi (sec. XI)Metz, Médiathèque Verlaine (olim Bibliothèque Municipale; Médiathèque «Le Pontiffroy»), 494 , ff. 46r-62r ff. 46r-52r: versio interpolata vitae sancti Clementis Mettensis episcopi Namur, Musée des Arts Anciens du Namurois, Fonds de la ville 15 I, ff. 201v-203vversio interpolata vitae sancti Clementis Mettensis episcopi Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 5278 , ff. 68v-70rversio interpolata vitae sancti Clementis Mettensis episcopi Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 5294 , ff. 1v-16v ff. 1v-6r: versio interpolata vitae sancti Clementis Mettensis episcopi ; ff. 13v-14v interpolato con l'Exemplar de donatione pallii Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. 5308 , ff. 300r-301vversio interpolata vitae sancti Clementis Mettensis episcopi Saint-Omer, Bibliothèque de l'Agglomération du Pays de Saint-Omer (olim Bibliothèque Municipale), 716 , VI, f. 125r-vnarratio sancti Arnulfi Mettensis episcopi Trier, Bibliothek des Priesterseminars, 36 (R.I.12) , ff. 146v-153v ff. 140v-142v: versio interpolata vitae sancti Clementis Mettensis episcopi Trier, Stadtbibliothek, Hs. 1160/462 8° (431) , ff. 93r-104r ff. 93r-97v: versio interpolata vitae sancti Clementis Mettensis episcopi Trier, Stadtbibliothek, Hs. 1164/466 4° (435, olim 365) II, ff. 225r-227r epitomeTrier, Stadtbibliothek, Hs. 1178/480 4° (449, olim 361) , ff. 102r-104vversio interpolata vitae sancti Clementis Mettensis episcopi Wien, Österreichische Nationalbibliothek, Ser. Nova 12706 , ff. 132v-133vnarratio sancti Arnulfi Mettensis episcopi Wolfenbüttel, Herzog August Bibliothek, Aug. 2° 76. 14 (2738) , ff. 20r-27vVita Chrodegangi ep. Mettensis Tradizione del testo: I testimoni su cui finora sono state condotte le edizioni dell'opera sono cinque, tre dei quali ancora esistenti: oltre ai mss. Brema, Stadtbibliothek, c.36, Parigi, Bibliothèque Nationale, lat. 5294 e Metz, Bibliothèque Municipale, 494, vi sono quelli (perduti) utilizzati da M. Freher per l''editio princeps e da A. Duchesne per la sua edizione parziale. Sono stati poi individuati ulteriori testimoni, anche tramite indagini tra i mss. che tramandano la Vita Clementis (titolo di una raccolta agiografica del ms. Gent, Bibliotheek der Universiteit, 114 nella quale vi sarebbe anche una copia dei Gesta ).
Il cod. da cui è tratta l''editio princeps è molto vicino al cod. di Brema: E. Dümmler lo considerò il suo antigrafo, mentre S. Hellmann sostiene che sia indipendente da quello. Solo il Parigino ha il testo completo; G. Pertz utilizzò per l''edizione (ancora canonica) dei MGH la princeps e l''edizione di Calmet, impiegando il Parigino solo per gli epitaffi delle principesse carolinge (assenti negli altri due mss.). M. Sot ha mostrato come non vada accolta l''espunzione operata da Pertz di alcuni miracula (presenti nel Parigino e nel cod. di Metz) e come invece debbano essere espunti gli epitaffi (che sono stati inclusi da Pertz, anche se non trovano la concordanza dei testimoni). I Miracula sono presenti in una Vita Clementis (BHL 1859), che è testimone indiretto dei Gesta , ma che, secondo H.W. Sauerland, non lo è proprio per la parte riguardante i miracula ; anche il cod. di Brema, che non li tramanda, conserva comunque la formula che li introduceva nella tradizione precedente.
(da Te.Tra II, scheda a cura di Paolo Chiesa)Bibliografia filologica: - M. Sot, Le Liber de episcopis Mettensibus dans l'histoire du genre Gesta episcoporum, in Paolo Diacono: uno scrittore fra tradizione longobarda e rinnovamento carolingi. Atti del Convegno internazionale, Cividale del Friuli-Udine, 6-9 maggio 1999 , Udine 2000, pp. 527-549;
- S. Hellmann, Die Bremenser Handschrift von des Paulus Diaconus Liber de episcopis Mettensibus, «Neues Archiv der Gesellschaft für ältere deutsche Geschichtskunde» 30 (1905), pp. 467-470;
- H.W. Sauerland, Sancti Clementis primi Mettensis episcopi Vita translatio ac miracula , Trier 1896;
- E. Dümmler nel «Neues Archiv der Gesellschaft für ältere deutsche Geschichtskunde» 3 (1878), p. 187
- Pauli Diaconi Gesta episcoporum Mettensium , ed. G.H. Pertz MGH, SS II, Hannoverae 1829, pp. 261-270
- Pauli Diaconi Gesta episcoporum Mettensium , ed. A. Calmet, Histoire ecclésiastique et civile de Lorraine , I, Nancy 1728, preuves d'histoire de Lorraine, pp. 51-60;
- Pauli Diaconi Gesta episcoporum Mettensium , ed. A. DuChesne, Historiae Francorum Scriptores II, Paris 1636, pp. 201-205;
- Pauli Diaconi Gesta episcoporum Mettensium , ed. M. Freher, Corpus Francicae historiae , Hannover 1613, I, pp. 171-177Risorse esterne collegate Clavis Historicorum Antiquitatis Posterioris (CHAP) Repertorium
Altri progetti collegati:
MEL Permalink: http://www.mirabileweb.it/title/liber-de-episcopis-mettensibus-paulus-diaconus-n-7-title/4830